Nửa cuối 2025 và năm 2026 sẽ chứng kiến hỗ trợ tài khóa, tiền tệ và cải cách thể chế

Xuất khẩu Việt Nam - Nhìn tín hiệu từ thị trường Mỹ

Động lực xuất khẩu do Mỹ thúc đẩy đang suy yếu, nhập khẩu tiêu dùng nội địa giảm cho thấy tiêu dùng hộ gia đình sẽ khiêm tốn hơn.

Cụ thể, xuất khẩu và sản xuất công nghiệp của Việt Nam vẫn duy trì ở mức mạnh trong tháng 5, dù mức tăng trưởng theo năm đã giảm. Xuất khẩu tăng +17% so với cùng kỳ năm ngoái (so với +19,8% trong tháng 4; tăng +5,7% theo tháng), trong khi sản lượng sản xuất tăng +11% (so với mức đã điều chỉnh tăng +12,3% trong tháng 4; tăng +3,8% theo tháng).

Các lô hàng xuất sang Mỹ tiếp tục là động lực chính của xuất khẩu trong tháng 5 - không nằm ngoài dự đoán của giới chuyên môn về động thái tăng tốc xuất hàng trước kỳ hạn 90 ngày. (Ảnh minh họa: Quốc Tuấn)

Tuy nhiên, phân tích chỉ số PMI của S&P Global cho thấy đơn hàng xuất khẩu mới đã giảm tháng thứ hai liên tiếp (với tốc độ tương tự tháng 4), do thuế quan của Mỹ ảnh hưởng đến nhu cầu, báo hiệu nhu cầu bên ngoài sẽ yếu đi trong nửa cuối năm.

Không bất ngờ khi các lô hàng xuất sang Mỹ (+36% so với +34% trong tháng 4) tiếp tục là động lực chính trong tháng 5, trong bối cảnh doanh nghiệp tranh thủ xuất khẩu sớm trước khi hết hiệu lực 90 ngày hoãn thuế và được miễn thuế đối với hàng điện tử. Các thị trường xuất khẩu chủ chốt khác ghi nhận mức tăng trưởng khiêm tốn hơn nhiều, bao gồm Trung Quốc (+3,9% so với +7,8% trong tháng 4), EU (+9,1% so với +13,1%) và ASEAN (+1,8% so với +8,6%).

Dữ liệu chi tiết hơn cho thấy 6 mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang Mỹ đều tăng trưởng hai con số, nhưng động lực xuất khẩu sớm có dấu hiệu chậm lại. Xuất khẩu máy tính và sản phẩm điện tử sang Mỹ dẫn đầu với mức tăng +74,6% (so với +84,3% trong tháng 4), tiếp tục là yếu tố chính thúc đẩy xuất khẩu nhóm sản phẩm này nói chung (+52,4% so với +58,7%).

Tuy nhiên, xuất khẩu giày dép (+5,4% so với +22% trong tháng 4), hàng dệt may (+16,9% so với +23,3%) và máy móc & thiết bị (+20,3% so với +33,3%) sang Mỹ đã giảm xuống mức thấp nhất trong 4 tháng nếu so với cùng kỳ năm trước.

Một điểm ngoại lệ là mặt hàng điện thoại và linh kiện, xuất khẩu sang Mỹ đã phục hồi (+18,5% so với -7,3% trong tháng 4), có thể do các nhà nhập khẩu tích trữ điện thoại thông minh sau khi Tổng thống Trump đe dọa áp thuế 25% lên Apple, Samsung và các thương hiệu smartphone khác. Xuất khẩu chung của mặt hàng này tăng lên +7,9% trong tháng 5, từ mức -5,2% trong tháng 4.

Xuất khẩu các sản phẩm gỗ (ví dụ như đồ nội thất) sang Mỹ cũng tăng mạnh (+19,9% so với +4,1% trong tháng 4), nhưng sự sụt giảm tháng thứ sáu liên tiếp của xuất khẩu sang Trung Quốc (-36% so với -20% trong tháng 4) đã khiến mức tăng trưởng chung của nhóm này chỉ ở mức khiêm tốn (+5% so với +5,4%).

Tăng trưởng nhập khẩu tổng thể đã chậm lại còn +14,1% (so với +22,8% trong tháng 4; +5,9% theo tháng), khiến thặng dư thương mại gần như không đổi ở mức 550,6 triệu USD trong tháng 5. Nhập khẩu của một số nhóm hàng lần đầu tiên ghi nhận sụt giảm kể từ tháng 1, bao gồm nguyên liệu dệt, da & giày (-6,9%), hàng điện tử tiêu dùng & linh kiện (-12%), nhựa (-5,3%), hóa chất (-5,5%), vải (-5,9%), bông (-13,3%) và bánh kẹo, ngũ cốc (-8,3%).

Phần lớn trong số này là sản phẩm tiêu dùng hoặc nguyên liệu đầu vào cho hàng tiêu dùng.

Một phân tích khác cho thấy nhập khẩu của khu vực doanh nghiệp trong nước giảm -13,8%, lần đầu tiên trong vòng 4 tháng, trong khi nhập khẩu của khu vực doanh nghiệp FDI lại tăng mạnh +30,4%. Với việc khu vực doanh nghiệp trong nước chủ yếu phục vụ người tiêu dùng nội địa, sự sụt giảm nhập khẩu hàng tiêu dùng có thể là tín hiệu cho thấy tiêu dùng hộ gia đình sắp tới sẽ ở mức khiêm tốn hơn.

Doanh số bán lẻ hạ nhiệt nhẹ, nhu cầu thiết yếu giảm

Tăng trưởng doanh số bán lẻ đã chững lại trong tháng 5, đạt +10,2% (+0,4% theo tháng), giảm từ mức cao nhất gần 2 năm là +11,1% trong tháng 4. Tăng trưởng doanh số bán hàng hóa (+8% so với +8,8% trong tháng 4) giảm xuống mức thấp nhất trong 7 tháng, cho thấy các hộ gia đình có thể đang trở nên thận trọng hơn trong chi tiêu khi nền kinh tế chuẩn bị đối mặt với tác động từ thuế quan của Mỹ.

Bán lẻ tiêu dùng ghi nhận các mặt hàng mang tính tùy chọn (không thiết yếu) lại có mức tăng trưởng yếu. (Ảnh minh họa: WCM)

Doanh thu từ nhóm thực phẩm & lương thực (+11,3% so với +10% trong tháng 4) và thiết bị gia dụng, công cụ & thiết bị (+7,5% so với +6,9%) tăng mạnh hơn trong tháng 5. Tuy nhiên, các mặt hàng mang tính tùy chọn (không thiết yếu) lại có mức tăng trưởng yếu hơn. Bao gồm quần áo (+3,7% so với +6,6%) và các mặt hàng văn hóa & giáo dục (+7,9% so với 10,9%).

Doanh số dịch vụ vẫn mạnh, được hỗ trợ bởi nhu cầu du lịch tăng cao từ du khách quốc tế. Dịch vụ lưu trú và ăn uống tăng mạnh hơn, đạt +19,1% trong tháng 5 (so với +18,8% trong tháng 4). Doanh thu từ du lịch tăng +35% so với cùng kỳ năm ngoái, mặc dù thấp hơn mức +46% của tháng 4. Doanh thu từ các dịch vụ khác tăng +14,3% (so với +17%).

Sự gia tăng lượng khách Trung Quốc (+14%) và Nhật Bản (+16%) trong dịp nghỉ lễ Lao động và Tuần lễ Vàng đã giúp tổng lượng khách quốc tế tăng +10,5% so với cùng kỳ năm trước trong tháng 5 (so với +6,3% trong tháng 4). Tính từ đầu năm đến nay, lượng khách quốc tế đã tăng +21,3%, vượt mức trước đại dịch (5 tháng đầu năm 2019) khoảng 26%.

Lạm phát tổng thể có sự nhích nhẹ trong tháng 5 (3,2% so với 3,1% trong tháng 4), và lạm phát cơ bản cũng tăng lên 3,3% (so với 3,1%), chủ yếu do giá nhà ở, điện nước và vật liệu xây dựng tăng (6,1% so với 5,7%) cùng với giá vận tải giảm chậm lại (-5,7% so với -6,9%).

Lạm phát vẫn ở mức dễ kiểm soát đối với các nhóm hàng tùy chọn như ăn ngoài (3,7% so với 3,6%), đồ uống & thuốc lá (2,1%), quần áo & giày dép (1,1%) và các mặt hàng văn hóa, giải trí & du lịch (2,1%).

Việc tăng giá bán lẻ điện bình quân thêm 4,8% sẽ bắt đầu được phản ánh vào chỉ số giá tiêu dùng (CPI) từ tháng 6, nhưng tác động đến giá tiêu dùng tổng thể sẽ được bù đắp bởi chính sách giảm 2% thuế VAT đang được gia hạn.

Chúng tôi duy trì dự báo lạm phát tổng thể ở mức 2,9% trong năm 2025.

Lo ngại về thuế quan không làm suy yếu dòng vốn FDI mạnh mẽ

Cam kết vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đăng ký đã tăng vọt +51,2%, đạt 18,4 tỷ USD trong 5 tháng đầu năm 2025, tăng tốc so với mức +39,9% trong giai đoạn tháng 1–4. Vốn bổ sung vào các dự án hiện hữu đã tăng gấp 3,4 lần so với cùng kỳ năm trước, đạt 8,5 tỷ USD (so với gấp 3,9 lần trong 4 tháng đầu năm). Vốn đăng ký mới giảm nhẹ hơn, chỉ -13,2% theo giá trị còn 7 tỷ USD (so với -23,8% trong 4 tháng đầu năm), trong khi số lượng dự án mới tăng +14%.

Singapore và Hàn Quốc là hai nguồn FDI đăng ký lớn nhất trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5. Singapore dẫn đầu với 4,4 tỷ USD, tăng +30% so với năm trước. Hàn Quốc đứng thứ hai (2,9 tỷ USD) với cam kết tăng gấp 2,5 lần so với cùng kỳ, một phần được thúc đẩy bởi dự án trị giá 1,2 tỷ USD của Samsung Displays đăng ký vào tháng 1. Tiếp theo là Trung Quốc đại lục, Nhật Bản và Malaysia.

Xét theo ngành, sản xuất và chế biến (10,4 tỷ USD; +32%), bất động sản (5 tỷ USD; tăng hơn gấp đôi), khoa học & công nghệ (1 tỷ USD) và bán buôn & bán lẻ (597 triệu USD) là các lĩnh vực thu hút vốn FDI nhiều nhất. Theo Cục Đầu tư nước ngoài, dự án công viên Yên Sở của Gamuda Land Vietnam tại Hà Nội đã điều chỉnh tăng vốn đầu tư thêm 1,12 tỷ USD, góp phần đáng kể vào dòng vốn FDI vào bất động sản.

Giải ngân FDI trong giai đoạn tháng 1–5 tăng +7,9% so với cùng kỳ năm ngoái (so với +7,3% trong 4 tháng đầu năm), đạt 8,9 tỷ USD.

Sự bùng nổ của FDI cho thấy niềm tin của nhà đầu tư vào Việt Nam vẫn vững vàng bất chấp bối cảnh bất ổn kinh tế toàn cầu. Một nguyên nhân hợp lý có thể là các cải cách thể chế đang được triển khai nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, cùng với xu hướng ngày càng mạnh mẽ trong việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng sang Việt Nam giữa bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ–Trung leo thang gần đây.

Bên cạnh lĩnh vực sản xuất, bất động sản tiếp tục thu hút sự quan tâm đầu tư mạnh mẽ.

Theo tờ Business Times, hãng Shein đang có kế hoạch xây dựng một kho hàng lớn gần TP.HCM nhằm phòng tránh rủi ro thuế quan từ Mỹ. Hiện tại, hàng nhập khẩu từ Việt Nam vào Mỹ có giá trị dưới 800 USD vẫn được hưởng ưu đãi miễn thuế theo ngưỡng de-minimis, trong khi đặc quyền này đã bị rút lại đối với hàng Trung Quốc.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều bất định liên quan đến chính sách thuế quan cuối cùng của Mỹ đối với Việt Nam. Chúng tôi không loại trừ khả năng các cam kết FDI trong sản xuất có thể không được giải ngân đầy đủ, hoặc sẽ gặp phải tình trạng “trả lại” (rút vốn) trong nửa cuối năm nếu Việt Nam không đạt được một thỏa thuận thương mại có lợi với Mỹ để giảm mức thuế cao tới 46%.

Dự báo hỗ trợ tài khóa - tiền tệ tăng mạnh

Nửa cuối 2025 và năm 2026 sẽ chứng kiến hỗ trợ tài khóa, tiền tệ và cải cách thể chế; thỏa thuận thuế quan có thể đi kèm yêu cầu nghiêm ngặt hơn về tỷ lệ nội địa hóa.

VND đã tăng giá nhẹ vào tháng 6, tỷ giá tham chiếu do NHNN công bố đã giảm 2,7% tính từ đầu năm. (Nguồn: MIBG)

Chúng tôi đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng GDP năm 2025 lên 6,2% (so với mức 5,9% trước đó) như nêu trên.

Nhiều khả năng sẽ có sự điều chỉnh và xuất khẩu chậm lại trong nửa cuối năm, do hàng tồn kho tăng lên bởi hoạt động gom hàng của các nhà nhập khẩu Mỹ trước khi mức thuế đối ứng cao hơn từ phía Mỹ có hiệu lực từ tháng 7. Tuy nhiên, nếu mức thuế đối ứng được duy trì ở mức hợp lý hơn, mức giảm tốc sẽ được hạn chế.

Đầu tư công, vốn chỉ đạt 24,3% kế hoạch cả năm trong 5 tháng đầu năm (+15,3% so với cùng kỳ, so với mục tiêu cả năm là 30%), nhiều khả năng sẽ được đẩy mạnh trong nửa cuối năm, khi chính quyền địa phương chịu áp lực giải ngân từ trung ương để bù đắp tác động từ suy giảm thương mại.

Tuy nhiên, có thể sẽ nảy sinh những vấn đề ban đầu do việc tái cơ cấu thể chế. Các hoạt động ra quyết định có thể bị gián đoạn do quá trình sáp nhập một số tỉnh trong quý III.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) có thể sẽ nới lỏng chính sách tiền tệ bằng cách giảm lãi suất thêm 25 điểm cơ bản trong quý III nhằm hỗ trợ tăng trưởng.

Hai vòng đàm phán thương mại với Mỹ đã kết thúc mà chưa đạt được thỏa thuận, vòng tiếp theo diễn ra trong tháng 6. Liên quan đến cáo buộc xuất xứ hàng hóa, các yêu cầu khắt khe từ phía Mỹ — đặc biệt là việc buộc các nhà máy tại Việt Nam phải giảm tỷ lệ sử dụng nguyên vật liệu và linh kiện từ Trung Quốc (theo Reuters) — sẽ khó thực hiện trong ngắn hạn. Việc áp dụng ngay lập tức các hạn chế nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ làm suy yếu sản xuất và xuất khẩu của các nhà máy Việt Nam, ngay cả khi thuế suất của Mỹ đối với hàng Việt Nam được cắt giảm.

Với việc cả hai bên khó tìm được tiếng nói chung, nguy cơ Mỹ tái áp dụng mức thuế cao trở lại đang gia tăng. Tuy nhiên, nếu mức thuế 46% này được áp dụng, giá nhập khẩu tại Mỹ sẽ tăng lên, khiến nước này vẫn phụ thuộc vào Trung Quốc trong việc cung cấp hàng tiêu dùng — đặc biệt nếu thuế áp lên Trung Quốc vẫn thấp hơn, ở mức 30%. Dù ông Trump mong muốn đưa hoạt động sản xuất quay về Mỹ và giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc, các mặt hàng có giá trị thấp hơn như dệt may, giày dép và thiết bị điện tử tiêu dùng do Việt Nam cung cấp có khả năng không phải là đối tượng được “đưa trở lại Mỹ”.

Do đó, chúng tôi cho rằng một thỏa thuận thương mại tạm thời nhằm cắt giảm thuế đối với hàng Việt Nam xuống mức 20–30% vẫn là khả thi. Thỏa thuận có thể bao gồm điều khoản về tỷ lệ nội địa hóa tối thiểu để được công nhận là “có xuất xứ từ Việt Nam” (hiện là 30%), và tỷ lệ này sẽ được nâng dần theo thời gian thay vì áp dụng ngay lập tức.

Chúng tôi nâng dự báo tăng trưởng GDP năm 2026 lên 6,2% (so với mức 5,9% trước đó). Dù tăng trưởng toàn cầu vẫn còn yếu, các cải cách thể chế hướng đến tinh gọn khu vực công và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn sẽ giúp cải thiện đầu tư trong nước.

Nguồn: Nửa cuối 2025 và năm 2026 sẽ chứng kiến hỗ trợ tài khóa, tiền tệ và cải cách thể chế