Trái phiếu doanh nghiệp không tài sản đảm bảo lại nở rộ: Rủi ro tiềm ẩn trong làn sóng mới

Nhà đầu tư vẫn “xuống tiền” bất chấp rủi ro

Sau một thời gian siết chặt và chững lại, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đang chứng kiến sự trở lại mạnh mẽ của trái phiếu không có tài sản đảm bảo. Nhiều doanh nghiệp quay lại phát hành loại hình trái phiếu này để huy động vốn trong bối cảnh nhu cầu đầu tư tăng trở lại, lãi suất hạ nhiệt và kênh tín dụng ngân hàng vẫn còn nhiều rào cản. Điều này phản ánh những thay đổi trong nhu cầu huy động vốn và khẩu vị rủi ro trên thị trường.

Trái phiếu không tài sản đảm bảo được phát hành chủ yếu bởi các doanh nghiệp cần huy động vốn nhanh mà không có tài sản thế chấp hoặc bảo lãnh từ bên thứ ba. Trong điều kiện kinh tế đầy biến động, các công ty tìm cách tối ưu hóa nguồn vốn để duy trì hoạt động, dẫn đến việc phát hành loại trái phiếu này ngày càng phổ biến. Lãi suất cao, điều kiện linh hoạt, và khả năng huy động nhanh là những yếu tố hấp dẫn các doanh nghiệp lựa chọn hình thức này. Tỷ lệ phát hành trái phiếu không có tài sản đảm bảo đang có xu hướng gia tăng so với thời điểm thị trường gặp khó khăn, khi mà các nhà đầu tư ưu tiên mạnh mẽ hơn các loại hình trái phiếu có tài sản đảm bảo chắc chắn.

Theo dữ liệu từ Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), trong 4 tháng đầu năm 2025, tổng giá trị TPDN phát hành đạt hơn 95.000 tỷ đồng, trong đó gần 60% là trái phiếu không có tài sản đảm bảo. Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp thuộc lĩnh vực bất động sản, xây dựng và tài chính – từng chịu áp lực thanh khoản trong năm 2023 – đang trở lại thị trường với quy mô phát hành lớn.

Các đợt phát hành này thường có kỳ hạn 2–4 năm, lãi suất dao động từ 9%–12%/năm, chủ yếu chào bán riêng lẻ cho nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Không có tài sản cụ thể để đảm bảo, khả năng thu hồi vốn của nhà đầu tư sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng thanh toán và tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành. Khi doanh nghiệp gặp khó khăn hoặc phá sản, nhà đầu tư có thể đối mặt với nguy cơ mất toàn bộ hoặc phần lớn khoản đầu tư. Dù khung pháp lý đã được cải thiện, việc tiếp cận đầy đủ và chính xác thông tin về tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh, và khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành trái phiếu không tài sản đảm bảo vẫn là một thách thức đối với không ít nhà đầu tư. Bên cạnh đó, trái phiếu không tài sản đảm bảo có thể kém thanh khoản hơn trên thị trường thứ cấp, khiến nhà đầu tư gặp khó khăn khi muốn bán lại trước đáo hạn.

Mặc dù không có tài sản đảm bảo – tức không được bảo chứng bằng tài sản cụ thể (bất động sản, cổ phiếu, tiền mặt) – nhưng trái phiếu loại này vẫn được nhiều nhà đầu tư chấp nhận rót vốn. Nguyên nhân do lãi suất của loại trái phiếu này cao hơn gửi tiết kiệm và trái phiếu chính phủ. Các nhà đầu tư kỳ vọng phục hồi của thị trường bất động sản và kinh doanh, tạo niềm tin vào khả năng trả nợ. Ngoài ra, thị trường cũng đang thiếu kênh đầu tư hấp dẫn thay thế, nhất là trong giai đoạn thị trường chứng khoán còn biến động.

Ông Lê Minh Hải, giám đốc phân tích tại một công ty chứng khoán, cho rằng: "Nhà đầu tư đang chấp nhận rủi ro cao hơn để đổi lấy lợi suất cao. Nhưng đây là con dao hai lưỡi nếu không có đủ thông tin minh bạch từ doanh nghiệp phát hành."

Rủi ro cũ có trở lại?

Việc trái phiếu không có tài sản đảm bảo bùng nổ đang khiến giới chuyên gia lo ngại về nguy cơ lặp lại khủng hoảng niềm tin từng xảy ra trong giai đoạn 2022–2023, khi hàng loạt doanh nghiệp vỡ nợ hoặc chậm thanh toán trái phiếu.

Luật sửa đổi về TPDN, có hiệu lực từ đầu năm 2024, đã tăng cường quy định về công bố thông tin và phân phối trái phiếu, tuy nhiên, việc giám sát thực thi với các quy định này còn nhiều hạn chế.

Cụ thể, Nghị định 08/2023/NĐ-CP cho phép doanh nghiệp gia hạn thanh toán gốc và lãi trái phiếu tối đa 2 năm, giảm áp lực đáo hạn và khôi phục niềm tin. Tính đến tháng 4/2025, 80.000 tỷ đồng trái phiếu đã được gia hạn thành công. Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi yêu cầu minh bạch thông tin, buộc doanh nghiệp công bố mục đích sử dụng vốn và báo cáo tài chính định kỳ. Điều này giúp nhà đầu tư đánh giá rủi ro tốt hơn, đặc biệt với trái phiếu không tài sản đảm bảo.

TS. Nguyễn Thị Lan Hương, chuyên gia tài chính tại Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế số, nhận định: "Việc cho phép phát hành trái phiếu không có tài sản đảm bảo là cần thiết để đa dạng hóa sản phẩm, nhưng cần kiểm soát chặt mục đích sử dụng vốn và năng lực tài chính của bên phát hành."

Hiện nay, một số công ty môi giới vẫn đang tiếp thị loại trái phiếu này tới các nhà đầu tư cá nhân không chuyên, dưới hình thức hợp đồng hợp tác hoặc đầu tư ủy thác, ẩn chứa rủi ro pháp lý nếu xảy ra tranh chấp.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Bộ Tài chính đã nhiều lần cảnh báo: chỉ nên đầu tư vào trái phiếu riêng lẻ khi thực sự hiểu rõ rủi ro và có khả năng phân tích tài chính doanh nghiệp. Nhà đầu tư cũng cần kiểm tra kỹ lưỡng báo cáo tài chính, lịch sử thanh toán nợ và mục đích phát hành vốn.

Sự nở rộ trở lại của trái phiếu doanh nghiệp không tài sản đảm bảo cho thấy nhu cầu huy động vốn trong nền kinh tế vẫn rất lớn, đồng thời phản ánh sự linh hoạt của doanh nghiệp trong việc tiếp cận nguồn lực tài chính. Tuy nhiên, rủi ro vẫn còn hiện hữu nếu thiếu minh bạch, giám sát lỏng lẻo và nhà đầu tư chạy theo lãi suất mà bỏ qua an toàn vốn.

Bài học từ những khó khăn của thị trường TPDN trong quá khứ cho thấy tầm quan trọng của việc minh bạch thông tin, nâng cao chất lượng tổ chức phát hành và năng lực phân tích, đánh giá rủi ro của nhà đầu tư.

Trong bối cảnh trái phiếu không tài sản đảm bảo "nở rộ" trở lại, các cơ quan quản lý cần tiếp tục tăng cường giám sát, hoàn thiện khung pháp lý để đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thị trường. Về phía nhà đầu tư, việc trang bị kiến thức, tìm hiểu kỹ lưỡng về doanh nghiệp phát hành, và đánh giá đúng mức độ rủi ro trước khi quyết định đầu tư là yếu tố sống còn để bảo vệ tài sản của mình.

Sự phục hồi của thị trường TPDN, bao gồm cả sự gia tăng của trái phiếu không tài sản đảm bảo, là tín hiệu tích cực cho thấy kênh huy động vốn quan trọng này đang dần lấy lại đà. Tuy nhiên, để đảm bảo sự phát triển bền vững, cần có sự nỗ lực chung tay từ cả nhà làm luật, doanh nghiệp phát hành, tổ chức trung gian và bản thân mỗi nhà đầu tư trong việc nâng cao tính chuyên nghiệp và minh bạch của thị trường.

Nguồn: Trái phiếu doanh nghiệp không tài sản đảm bảo lại nở rộ: Rủi ro tiềm ẩn trong làn sóng mới