Gia tăng áp lực từ khoảng cách giữa lãi suất huy động và cho vay

Tiền gửi tăng chậm hơn tín dụng khi lãi suất giảm 0,4%

Theo thông tin từ Cục Thống kê thuộc Bộ Tài chính, tính đến ngày 25/3/2025, tổng huy động vốn từ các tổ chức tín dụng đã tăng 1,36%, trong khi tín dụng cung ứng cho nền kinh tế tăng 2,49%. Điều này dẫn đến chênh lệch giữa huy động và cho vay trong hệ thống ngân hàng lên tới 1,1 triệu tỷ đồng.

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa công bố số liệu cập nhật về tiền gửi của khách hàng tại các tổ chức tín dụng (TCTD) vào thời điểm cuối tháng 12/2024. Theo đó, tổng lượng vốn huy động từ dân cư và các tổ chức kinh tế đạt 14,73 triệu tỷ đồng, trong đó riêng tháng 12, các ngân hàng đã huy động thêm 463.000 tỷ đồng. Cụ thể, tiền gửi từ dân cư đạt 7,065 triệu tỷ đồng (tăng 65.000 tỷ đồng trong tháng 12), còn tiền gửi từ các tổ chức kinh tế đạt 7,66 triệu tỷ đồng (tăng gần 400.000 tỷ đồng).

Mặc dù lượng tiền gửi vào hệ thống ngân hàng gần chạm ngưỡng 15 triệu tỷ đồng, nhưng tốc độ tăng trưởng vẫn chậm hơn so với tăng trưởng tín dụng. Tính đến cuối năm 2024, tổng dư nợ tín dụng đã lên tới 15,7 triệu tỷ đồng, cao hơn gần 1 triệu tỷ đồng so với tổng huy động. Bước sang quý I/2025, xu hướng này tiếp tục gia tăng khi tín dụng tăng trưởng gấp đôi tốc độ huy động vốn, khiến mức chênh lệch vượt mốc 1 triệu tỷ đồng.

Đáng chú ý, tiền gửi vẫn lập đỉnh trong bối cảnh lãi suất huy động từ giữa tháng 2 có xu hướng giảm, trong khi các kênh đầu tư khác như bất động sản, vàng, chứng khoán... đang dần khởi sắc. Dòng tiền vì thế có xu hướng chuyển dịch mạnh hơn sang các lĩnh vực đầu tư này, làm cho tăng trưởng huy động khó bắt kịp với tốc độ tăng của tín dụng.

Tính từ đầu tháng 4 đến nay, đã có thêm ba ngân hàng – OCB, MB và VPBank – điều chỉnh giảm lãi suất huy động. Như vậy, sau chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và NHNN từ cuối tháng 2/2025, đến thời điểm hiện tại, khoảng 28 ngân hàng thương mại đã thực hiện giảm lãi suất huy động, trong đó một số ngân hàng như Eximbank và Kienlongbank đã nhiều lần điều chỉnh (lần lượt 7 lần và 4 lần). Mức giảm cao nhất ghi nhận lên tới hơn 1%/năm.

Theo ước tính từ các TCTD, trong quý I/2025, mặt bằng lãi suất huy động bằng VND bình quân các kỳ hạn giảm nhẹ từ 0,03 đến 0,05 điểm phần trăm; lãi suất cho vay cũng ghi nhận giảm từ 0,08 đến 0,1 điểm phần trăm so với quý trước. Diễn biến này trái ngược với dự báo trước đó về xu hướng tăng nhẹ cả hai loại lãi suất trong kỳ điều tra trước đó.

Để bù đắp thiếu hụt, các ngân hàng phải dùng vốn tự có và nguồn tái cấp từ Ngân hàng Nhà nước.

Bù đắp bằng cả vốn tự có và vốn tái cấp từ NHNN

Thực tế thời gian gần đây cho thấy, tín dụng tăng trưởng nhanh đã kéo theo nhu cầu huy động vốn của hệ thống ngân hàng tăng cao. Để duy trì khả năng thu hút tiền gửi, các ngân hàng buộc phải giữ mặt bằng lãi suất huy động ở mức tương đối ổn định. Theo dự báo của các tổ chức tín dụng (TCTD), trong quý II/2025, mặt bằng lãi suất huy động bình quân toàn hệ thống sẽ cơ bản được giữ ổn định, với mức tăng không đáng kể – khoảng 0,02 điểm phần trăm đối với kỳ hạn trên 6 tháng và 0,17 điểm phần trăm đối với kỳ hạn từ 6 tháng trở xuống trong cả năm 2025.

Dù vậy, các ngân hàng vẫn đang nỗ lực giảm lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ hoạt động sản xuất – kinh doanh. Dự kiến, mặt bằng lãi suất cho vay bình quân toàn hệ thống sẽ tiếp tục giảm nhẹ từ 0,03 đến 0,08 điểm phần trăm trong quý II và cả năm 2025.

Tính chung cả năm, các TCTD kỳ vọng tổng huy động vốn toàn hệ thống sẽ tăng trưởng khoảng 13,10% – thấp hơn 3,3 điểm phần trăm so với kỳ vọng tăng trưởng dư nợ tín dụng ở mức 16,4%. Trong đó, tín dụng và huy động ngắn hạn được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh hơn so với các kỳ hạn dài.

Tại hội thảo tổ chức cuối tháng 2/2025, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cũng thẳng thắn nhìn nhận, hiện nay ngành ngân hàng đang cho vay ra nền kinh tế nhiều hơn số vốn huy động được. Cụ thể, cứ huy động được 9 đồng thì hệ thống lại cho vay tới 10 đồng, phần chênh lệch thiếu hụt phải bù đắp bằng vốn tự có và vốn tái cấp từ Ngân hàng Nhà nước.

Điều này đặt ra áp lực lớn cho ngành ngân hàng trong năm 2025, khi được giao trọng trách hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng kinh tế từ 8% trở lên. Trong khi quy mô GDP quốc gia hiện khoảng 12 triệu tỷ đồng, thì dư nợ tín dụng đã xấp xỉ 16 triệu tỷ đồng – tương đương 135% GDP. Ông Tú nhận định: “Từ góc độ vĩ mô, đây là một bài toán đầy lo ngại nhưng bắt buộc phải nỗ lực thực hiện, theo tinh thần quyết tâm chính trị của Đảng, Chính phủ và các cấp, các ngành.”

Trước bối cảnh tốc độ tăng trưởng huy động vốn không theo kịp tín dụng, Ngân hàng Nhà nước sẽ chủ động sử dụng các công cụ điều hành để hỗ trợ thanh khoản cho hệ thống, đảm bảo khả năng cung ứng vốn tín dụng phục vụ mục tiêu tăng trưởng.

Đồng thời, định hướng điều hành năm nay tiếp tục nhấn mạnh ưu tiên tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất – kinh doanh thiết yếu, với trọng tâm là thúc đẩy mạnh mẽ tín dụng tiêu dùng nội địa.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng sẽ kiên định chính sách ổn định lãi suất điều hành, qua đó tạo điều kiện để các ngân hàng thương mại có dư địa tiếp tục hạ lãi suất cho vay, đồng hành cùng doanh nghiệp và nền kinh tế.

Nguồn: Gia tăng áp lực từ khoảng cách giữa lãi suất huy động và cho vay