Bài học về xây dựng chiến lược bảo hộ kiểu dáng công nghiệp cho doanh nghiệp Việt

Doanh nghiệp cần có chiến lược bảo hộ kiểu dáng công nghiệp từ sớm (Ảnh minh họa)

Thương hiệu ô tô đầu tiên của Việt Nam vươn ra thế giới, VinFast, đã áp dụng chiến lược bảo hộ KDCN mạnh mẽ nhằm bảo vệ tài sản trí tuệ, tránh bị sao chép thiết kế và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế. Với định hướng trở thành thương hiệu xe điện toàn cầu, VinFast đặc biệt chú trọng đến việc đăng ký bảo hộ thiết kế từ rất sớm.

Crocs, thương hiệu giày dép nổi tiếng với thiết kế đặc trưng, đã chậm trễ trong việc đăng ký bảo hộ kiểu dáng công nghiệp. Khi doanh nghiệp này nộp đơn, một số thị trường từ chối bảo hộ vì thiết kế đã quá phổ biến. Năm 2018, Văn phòng Sở hữu Trí tuệ của Liên minh Châu Âu (EUIPO) đã hủy bỏ bảo hộ KDCN của Crocs tại châu Âu. Lý do là thiết kế của Crocs đã được công bố rộng rãi hơn 12 tháng trước khi đăng ký, vi phạm nguyên tắc bảo hộ. Điều này mở đường cho các hãng giày nhái xuất hiện khắp châu Âu.

Bài học về chiến lược đăng ký bảo hộ kiểu dáng thương mại sớm nhất có thể (Ảnh minh họa)

Để tránh rủi ro, doanh nghiệp cần đăng ký bảo hộ ngay khi sản phẩm mới được thiết kế, tránh tình trạng sản phẩm bị coi là “đã phổ biến” và không đủ điều kiện bảo hộ, hạn chế tối đa việc lộ ý tưởng trước khi hoàn tất thủ tục pháp lý. Đồng thời, làm việc với chuyên gia sở hữu trí tuệ là cách hiệu quả để đánh giá tính mới và khả năng đăng ký của kiểu dáng sản phẩm.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam chỉ đăng ký bảo hộ trong nước mà quên mất rằng khi mở rộng ra thị trường quốc tế, sản phẩm của họ có thể bị sao chép mà không có biện pháp bảo vệ hợp pháp. Sunhouse, một thương hiệu gia dụng nổi tiếng, đã chủ động đăng ký bảo hộ KDCN tại các thị trường xuất khẩu, giúp họ bảo vệ thiết kế và chống lại hàng nhái.

Để hạn chế tình trạng này, doanh nghiệp cần xác định trước các thị trường mục tiêu và đăng ký bảo hộ KDCN tại những quốc gia có tiềm năng tiêu thụ sản phẩm. Việc sử dụng hệ thống đăng ký quốc tế theo Thỏa ước La Hay sẽ giúp tiết kiệm chi phí và thời gian trong quá trình bảo hộ sản phẩm tại nhiều quốc gia cùng lúc.

Dù đã đăng ký bảo hộ, doanh nghiệp vẫn cần có cơ chế giám sát để phát hiện sớm các hành vi sao chép, làm giả kiểu dáng công nghiệp của mình.

Thiên Long, thương hiệu văn phòng phẩm hàng đầu Việt Nam, đã phát hiện nhiều sản phẩm nhái kiểu dáng bút của mình trên thị trường. Nhờ có chiến lược bảo hộ KDCN và thực hiện các biện pháp pháp lý, họ đã ngăn chặn được hành vi xâm phạm này.

Các doanh nghiệp cần chủ động theo dõi thị trường để kịp thời phát hiện hành vi vi phạm kiểu dáng công nghiệp nhằm bảo vệ các sản phẩm của mình, tránh những thiệt hại về kinh tế. Khi phát hiện vi phạm, cần áp dụng biện pháp pháp lý mạnh mẽ, bao gồm khiếu nại hành chính hoặc khởi kiện ra tòa án để bảo vệ quyền lợi.

Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của bảo hộ KDCN. Các đơn vị này thường chỉ quan tâm đến đăng ký nhãn hiệu mà bỏ qua kiểu dáng công nghiệp, dẫn đến rủi ro lớn trong quá trình kinh doanh.

Một số doanh nghiệp sản xuất đồ gia dụng Việt Nam đã bị sao chép kiểu dáng sản phẩm nhưng không thể kiện do không đăng ký bảo hộ. Ngược lại, các thương hiệu lớn như Kymdan đã chú trọng đăng ký bảo hộ KDCN cho sản phẩm nệm của mình, giúp họ bảo vệ sản phẩm và khẳng định vị thế trên thị trường.

Trong Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022, câu chuyện bảo hộ kiểu dáng công nghiệp ở Việt Nam đã có nhiều thay đổi theo hướng có lợi cho doanh nghiệp hơn. Một trong những nét đáng chú ý là bổ sung quy định về bảo hộ kiểu dáng công nghiệp từng phần, mở rộng cơ hội bảo hộ kiểu dáng.

Trước đây, trong Luật sở hữu trí tuệ 2005, kiểu dáng công nghiệp được định nghĩa là hình dáng bên ngoài của sản phẩm được thể hiện bằng hình khối, đường nét, màu sắc hoặc sự kết hợp các yếu tố này. Chẳng hạn, nếu muốn bảo hộ kiểu dáng của một chiếc xe máy, doanh nghiệp sẽ phải đăng ký bảo hộ toàn bộ hình dáng bên ngoài của chiếc xe, chứ không được đăng ký bảo hộ riêng cho một phần nào đó, chẳng hạn như yên xe hay phần đầu xe, đèn pha… Tuy nhiên, trong lần sửa đổi gần đây nhất, Luật Sở hữu trí tuệ đã mở rộng phạm vi, không chỉ là hình dáng bên ngoài của sản phẩm mà có thể là bộ phận lắp ráp thành sản phẩm phức hợp.

Luật SHTT sửa đổi siết chặt hơn các tiêu chí đánh giá tính mới và khả năng phân biệt của kiểu dáng công nghiệp. Theo đó, một kiểu dáng công nghiệp chỉ được cấp bằng bảo hộ nếu chưa từng được công bố hoặc sử dụng rộng rãi trước đó. Ngoài ra, kiểu dáng mới phải thể hiện rõ sự khác biệt đáng kể so với các sản phẩm đã có trên thị trường.

Điều này giúp ngăn chặn tình trạng "lách luật", khi một số cá nhân hoặc doanh nghiệp chỉ thay đổi nhỏ một vài chi tiết nhưng vẫn đăng ký bảo hộ để chiếm quyền độc quyền kiểu dáng của sản phẩm.

Để tránh tình trạng này, doanh nghiệp cần tổ chức các chương trình đào tạo nội bộ về sở hữu trí tuệ nhằm nâng cao nhận thức cho đội ngũ lãnh đạo và nhân viên. Đồng thời, chủ động tìm hiểu và cập nhật các chính sách pháp luật về bảo hộ KDCN để áp dụng vào thực tế kinh doanh.

Bảo hộ kiểu dáng công nghiệp không chỉ là một biện pháp pháp lý mà còn là chiến lược quan trọng giúp doanh nghiệp bảo vệ tài sản trí tuệ, nâng cao giá trị thương hiệu và duy trì lợi thế cạnh tranh. Các doanh nghiệp Việt Nam cần rút kinh nghiệm từ những bài học thực tế, chủ động đăng ký bảo hộ KDCN ngay từ sớm, mở rộng phạm vi bảo hộ ra thị trường quốc tế và có cơ chế giám sát chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi của mình.

Việc xây dựng chiến lược bảo hộ KDCN chặt chẽ không chỉ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững mà còn đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế sáng tạo tại Việt Nam.

Nguồn: Bài học về xây dựng chiến lược bảo hộ kiểu dáng công nghiệp cho doanh nghiệp Việt