Nông sản xuất khẩu giảm sức cạnh tranh vì rào cản logistics

Chi phí logistics quá cao

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu nông sản phản ánh, Việt Nam nằm sát thị trường Trung Quốc nhưng hạ tầng logistics chưa khai thác được lợi thế này. Hiện nay, một xe sầu riêng đi từ Đắk Lắk đến Lạng Sơn để xuất khẩu sang Trung Quốc mất 7 ngày nếu cửa khẩu thông thoáng.

Nếu ùn tắc, xe phải nằm chờ, riêng tiền dầu chạy xe tốn thêm 2,5 triệu đồng/ngày. Trong khi đó, nhiều loại nông sản có thời vụ, thu hoạch rộ trong thời gian rất ngắn; các vùng sản xuất nhỏ lẻ rất khó gom hàng tập trung và tính liên kết, phối hợp giữa các đơn vị sản xuất còn yếu, mạnh ai nấy làm.

Theo các chuyên gia, dù không thua kém về chất lượng nhưng chi phí logistics quá cao, phụ thuộc lớn vào các hãng vận chuyển nước ngoài khiến nông sản Việt Nam giảm sức cạnh tranh khi xuất khẩu ra thế giới. Việc kéo giảm chi phí cũng như thời gian khâu logistics sẽ là động lực đưa nông sản Việt Nam vươn xa.

Về vấn đề này, TS. Nguyễn Anh Phong - Phó viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (Bộ NN&PTNT) nhận định, dịch vụ logistics nói chung và logistics nông nghiệp còn tồn tại nhiều hạn chế. Những tồn tại của hệ thống logistics ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả chuỗi cung ứng nông sản.

Tỷ lệ hao hụt và thất thoát trong chuỗi nông sản cao từ 25 - 30%, trong đó thủy hải sản 35%, rau quả và trái cây có thể lên đến 45%. Chi phí logistics chiếm 12% giá thành sản phẩm ngành thủy sản, chiếm 23% giá thành đồ gỗ, chiếm 29% giá thành rau quả, chiếm 30% giá thành gạo. Chi phí logistics nông nghiệp ở Việt Nam cao hơn Thái Lan 6%, Malaysia 12% và cao hơn Singapore 300%. Trên tổng thể, chi phí logistics của Việt Nam chiếm khoảng hơn 20% GDP; trong khi đó, mức chi phí logistics trung bình trên thế giới, chỉ khoảng 11% GDP.

Đáng nói, ở các cửa khẩu, cảng lớn, bãi tập kết hàng hóa nông sản không đảm bảo, thiếu hệ thống kho lạnh, dịch vụ kiểm dịch, công tác điều phối còn bất cập, xảy ra tình trạng ùn tắc. Ở trong nước, một số vùng sản xuất tập trung, các đầu mối giao thương đang còn thiếu các trung tâm logistics giúp liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản.

Thúc đẩy phát triển logistics xuyên biên giới

Chia sẻ kinh nghiệm từ quốc tế, Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin công nghiệp và thương mại (Bộ Công Thương) Đinh Thị Bảo Linh cho rằng, Việt Nam nên tham khảo cách làm của Đài Loan (Trung Quốc). Từ năm 2021, Đài Loan bắt đầu thúc đẩy và tăng nguồn lực đầu tư phát triển các chuỗi lạnh cho sản phẩm nông nghiệp, đến nay đã thiết lập được các trung tâm logistics hàng đầu trong ngành trồng trọt, ngư nghiệp, chăn nuôi.

Bà Linh kiến nghị Chính phủ nên xem xét phát triển các mô hình PPP (hợp tác công – tư) để đẩy nhanh đầu tư cho cơ sở hạ tầng để sớm giải quyết được những thách thức logistics trong nông nghiệp hiện nay.

Ở góc độ doanh nghiệp, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Tập đoàn Mega A Đặng Đình Long chia sẻ, logistics xuyên biên giới sẽ xử lý tất cả các khâu liên quan tại một điểm và điều này vô cùng quan trọng, nhất là đối với nông sản, thực phẩm đòi hỏi thời gian nhanh nhất nhằm bảo đảm chất lượng và độ tươi ngon.

Logistics xuyên biên giới sẽ tạo ra dịch vụ vận chuyển một cách tối ưu nhất về mặt chi phí, thời gian và chất lượng của hàng hóa. Thực hiện logistics xuyên biên giới, tổng chi phí dịch vụ sẽ giảm từ 5 - 8%. Ngoài ra, logistics sẽ thông qua liên kết hệ thống cảng để đưa nông sản vào sâu trong thị trường nhập khẩu và có thể tiếp cận với những phân khúc khách hàng cao hơn.

Đồng quan điểm, ông Ngô Xuân Nam - Văn phòng SPS Việt Nam cho hay, các thị trường liên tục có sự thay đổi về quy định sản phẩm, thủ tục kiểm tra hàng hóa. Như vậy, khi triển khai logistic xuyên biên giới, việc cập nhật thông tin, quy định từ các thị trường không chỉ cần thiết với các nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng mà ngay cả với các doanh nghiệp logistic. Nắm bắt được thông tin sớm, các đơn vị liên kết, hợp tác phối hợp nhịp nhàng trong việc tuân thủ các quy định của thị trường nhập khẩu, để sản phẩm đáp ứng đúng yêu cầu cũng như đảm bảo việc thông quan hàng hóa nhanh nhất.

Để logistics là động lực thúc đẩy ngành nông nghiệp phát triển, hiện Bộ NN&PTNT đang xây dựng dự thảo Đề án "Phát triển hệ thống dịch vụ logistics nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam đến năm 2030." Đề án sẽ giải quyết các điểm nghẽn hiện nay, góp phần khơi thông luồng xuất khẩu nông lâm thủy sản.

Bộ NN&PTNT sẽ đề xuất Chính phủ thực hiện 3 dự án: thiết lập chuỗi logistics nông, lâm, thủy sản đường bộ xuyên biên giới kết nối thị trường Việt Nam, Lào, Campuchia, Trung Quốc; thiết lập chuỗi hạ tầng logistics nông, lâm, thủy sản xuất khẩu tích hợp thương mại điện tử và vận tải đa phương thức; thiết lập chuỗi logistics nông, lâm, thủy sản đường hàng không kết nối thị trường ASEAN, Trung Quốc; trong đó chú trọng ứng dụng thương mại điện tử xuyên biên giới.

Nguồn: Nông sản xuất khẩu giảm sức cạnh tranh vì rào cản logistics