Rút công bố mỹ phẩm: Lối thoát hợp pháp cho sản phẩm không đạt chuẩn?

Né tránh hậu kiểm?

Theo số liệu từ Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), chỉ riêng ngày cuối tháng 5 vừa qua đã ghi nhận gần 300 sản phẩm mỹ phẩm bị rút số công bố, chiếm tới khoảng 60% tổng số hồ sơ bị rút trong cả năm 2024.

Đáng chú ý, nhiều sản phẩm thuộc các thương hiệu nổi tiếng, được tiêu thụ rộng rãi tại Việt Nam và có nguồn gốc từ những quốc gia có ngành công nghiệp mỹ phẩm phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp. Một số cái tên có thể kể đến là sữa tắm Dove Peony & Sweet Cream Body Wash (Unilever Japan), nước tẩy trang Bioderma Sebium H2O (Pháp), hay sữa chống nắng Shiseido Anessa Perfect UV Sunscreen Skincare Milk (Nhật Bản).

Điểm chung của những sản phẩm này là đều được công bố bởi doanh nghiệp trong nước, chịu trách nhiệm phân phối trên thị trường. Một số doanh nghiệp xin rút số lượng sản phẩm lớn một cách bất thường, như Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển HSD (Hưng Yên) với 65 sản phẩm, Japan Connection (Hà Nội) 78 sản phẩm, BB Việt Nam (Hà Nội) 60 sản phẩm và Hebe Việt Nam (TP.HCM) với 52 sản phẩm. Trong khi đó, suốt năm 2024, tổng số hồ sơ bị thu hồi theo đề nghị tự nguyện mới dừng ở mức 500, cùng hơn 100 hồ sơ bị rút do vi phạm.

Nước tẩy trang Bioderma Sebium H2O được nhiều chị em sử dụng cũng rút công bố đúng thời điểm cơ quan chức năng siết chặt.

Việc số lượng lớn sản phẩm đồng loạt rút số công bố đúng vào thời điểm cơ quan chức năng siết chặt hậu kiểm đặt ra nghi vấn về hành vi “né kiểm tra” của nhiều doanh nghiệp. Những vụ việc gần đây càng làm tăng mối lo ngại, như trường hợp Hanayuki Sunscreen Body do Công ty CP Nhà máy Y tế EBC Đồng Nai sản xuất, từng được quảng cáo rầm rộ bởi ca sĩ Đoàn Di Băng, nay đã bị khởi tố vì tội sản xuất, buôn bán hàng giả.

Trước hiện tượng rút hồ sơ ồ ạt, ông Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược, khẳng định việc rút số là hợp pháp nếu sản phẩm không còn lưu hành, nhưng thừa nhận diễn biến bất thường trong thời gian ngắn như vậy là điều cần được giám sát chặt chẽ.

Điều đáng lo ngại là việc hàng loạt doanh nghiệp xin rút số công bố trùng thời điểm các cơ quan chức năng mở chiến dịch thanh tra, hậu kiểm trên phạm vi toàn quốc. Nhiều ý kiến cho rằng đây có thể là chiêu “rút lui chiến thuật” nhằm lẩn tránh sự giám sát ngày càng nghiêm ngặt. Theo các chuyên gia, đây không phải hiện tượng đơn lẻ mà có dấu hiệu mang tính hệ thống.

Đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Ban Quản lý An toàn thực phẩm TP.HCM, cảnh báo nếu thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng, việc kiểm soát chất lượng sản phẩm sẽ tiếp tục bị lợi dụng. Bà từng chỉ ra việc hơn 600 nhãn hiệu sữa giả tồn tại suốt 4 năm mà không bị xử lý.

Cùng quan điểm, Thượng tá Hồ Văn Hùng (Cục Cảnh sát Kinh tế, Bộ Công an) cảnh báo về sự tinh vi ngày càng gia tăng của hàng giả, từ việc tận dụng tâm lý chuộng hàng xách tay, mượn danh người nổi tiếng quảng bá đến bán hàng qua mạng xã hội. Ông cũng bày tỏ lo ngại rằng một số cán bộ y tế đã nghỉ hưu có thể tiếp tay cho các hành vi vi phạm, khiến công tác kiểm tra, giám sát càng trở nên khó khăn hơn.

"Tấm vé" lách kiểm tra gây nhiều hệ lụy

Theo quy định hiện hành, mỗi sản phẩm mỹ phẩm muốn lưu hành hợp pháp trên thị trường trong vòng 5 năm bắt buộc phải có số tiếp nhận phiếu công bố là một điều kiện pháp lý tiên quyết. Tuy nhiên, việc được cấp số công bố không đồng nghĩa với việc sản phẩm đã được kiểm chứng về độ an toàn hay hiệu quả.

Đây chỉ là bước đầu trong chuỗi quy trình quản lý chất lượng. Do đó, hành động tự nguyện rút số công bố chỉ nên diễn ra khi sản phẩm thực sự không còn lưu thông.

Thực tế cho thấy, không ít doanh nghiệp đang lợi dụng kẽ hở pháp lý này để "né" hậu kiểm, trốn tránh trách nhiệm nếu có vi phạm. Hành vi này không khiến họ thoát khỏi vòng pháp luật. Nếu bị phát hiện vẫn tiếp tục lưu hành sản phẩm đã rút công bố, doanh nghiệp có thể bị xử phạt hàng chục triệu đồng, buộc thu hồi, tiêu hủy toàn bộ lô hàng, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Công tác hậu kiểm hiện nay vẫn tồn tại nhiều bất cập. Một giám đốc doanh nghiệp mỹ phẩm tại Hà Nội chia sẻ rằng, không hiếm trường hợp cơ quan chức năng "báo trước" thời điểm kiểm tra, tạo điều kiện để doanh nghiệp kịp thời "dọn dẹp" hiện trường, đưa sản phẩm đạt chuẩn lên kệ nhằm qua mặt thanh tra.

Công an và Quản lý thị trường tỉnh Bắc Giang thu giữ 13 loại mỹ phẩm giả khác nhau.

Thêm vào đó, hệ thống phân phối dược, mỹ phẩm ở Việt Nam còn quá rời rạc. Công nghệ truy xuất nguồn gốc chưa đồng bộ, công cụ kiểm nghiệm còn yếu. Trong khi đó, người tiêu dùng vẫn dễ dàng tin vào quảng cáo thiếu kiểm chứng, sẵn sàng mua hàng trôi nổi trên mạng xã hội mà không hề kiểm tra nguồn gốc, độ an toàn.

Trước thực trạng đáng báo động này, nhiều chuyên gia kiến nghị sớm triển khai hệ thống mã hóa QR theo từng lô sản phẩm, kết nối dữ liệu giữa doanh nghiệp, cơ quan quản lý, nhà thuốc và người tiêu dùng.

Việc hậu kiểm cần thực hiện đột xuất, thực chất, tránh hình thức và có trọng tâm. Đặc biệt, những trường hợp rút số công bố bất thường cần được đưa vào diện giám sát đặc biệt, không để "lá bài rút công bố" trở thành tấm vé miễn trách nhiệm.

Trong bối cảnh thị trường mỹ phẩm phát triển nhanh nhưng công cụ giám sát còn chắp vá, việc một số doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở để thoái thác trách nhiệm là biểu hiện đáng lo ngại.

Cục Quản lý Dược đã khẳng định sẽ tiếp tục siết chặt giám sát, tăng cường hậu kiểm và phối hợp các lực lượng chức năng để ngăn chặn tình trạng sản phẩm kém chất lượng tiếp tục lưu hành. Việc rút công bố không đồng nghĩa với sự kết thúc trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm.

Chỉ trong ngày cuối tháng 5/2025, gần 300 sản phẩm mỹ phẩm bị rút số công bố chiếm tới 60% tổng số bị rút trong cả năm 2024. Nhiều sản phẩm thuộc thương hiệu nổi tiếng như Dove, Bioderma, Shiseido, do doanh nghiệp Việt đứng tên công bố. Việc rút hồ sơ trùng thời điểm các đợt hậu kiểm khiến dư luận nghi ngờ có hiện tượng né tránh kiểm tra.

Nguồn: Rút công bố mỹ phẩm: Lối thoát hợp pháp cho sản phẩm không đạt chuẩn?