Đa dạng hóa đối tượng nuôi thủy sản để tạo đột phá

Quý I/2025 ghi nhận những tín hiệu tích cực với tổng sản lượng thủy sản đạt gần 2 triệu tấn, tăng 2,8% so với cùng kỳ năm 2024.

Ổn định sản xuất từ đa dạng hóa sản phẩm

Tôm và cá tra tiếp tục là hai trụ cột của ngành thủy sản Việt Nam. Trong quý I/2025, tôm đạt mức tăng trưởng ấn tượng 37,8% về kim ngạch xuất khẩu, trong khi cá tra cũng duy trì đà tăng trưởng ổn định.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, tôm đạt sản lượng 1,3 triệu tấn mỗi năm, mang về 4,3 tỷ USD, còn cá tra đạt 1,65 triệu tấn với giá trị xuất khẩu trên 2 tỷ USD. Những con số này cho thấy sức mạnh của hai ngành hàng chủ lực, nhưng cũng đặt ra bài toán về việc khai thác "kịch trần" năng suất.

Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Trần Đình Luân nhấn mạnh việc duy trì ổn định nguồn nguyên liệu là yếu tố sống còn, đặc biệt khi sản xuất thủy sản đòi hỏi thời gian dài – ít nhất 3 tháng đối với tôm và 7-8 tháng đối với các loài khác. Tuy nhiên, thông báo về thuế đối ứng của Mỹ – thị trường chiếm 18-20% kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam – đã gây ra tâm lý hoang mang, dẫn đến tình trạng thu hoạch ồ ạt ở một số địa phương. Nhằm ổn định sản xuất, Cục Thủy sản và Kiểm ngư đã kịp thời ban hành văn bản khuyến cáo người dân và doanh nghiệp tránh thu hoạch sớm hoặc hạn chế xuống giống, đồng thời phối hợp với các địa phương để đảm bảo chuỗi cung ứng không bị xáo trộn.

Mặc dù tôm và cá tra mang lại giá trị kinh tế cao, việc tập trung quá mức vào hai đối tượng này khiến ngành thủy sản dễ tổn thương trước biến động thị trường và rủi ro dịch bệnh. Ông Luân nhận định rằng để đạt mục tiêu tăng trưởng 4,35%, ngành cần đa dạng hóa các đối tượng nuôi mới có tiềm năng cạnh tranh, như cá rô phi, lươn, nhuyễn thể (nghêu, sò, hàu), rong biển, bào ngư hay hải sâm. Những loài này không chỉ có giá trị kinh tế cao mà còn phù hợp với điều kiện tự nhiên tại nhiều vùng miền, giúp khai thác hiệu quả diện tích mặt nước và giảm áp lực lên nguồn lợi tự nhiên.

Ví dụ, cá rô phi đang nổi lên như một đối tượng nuôi tiềm năng tại miền Bắc, với nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng ở thị trường nội địa và xuất khẩu. Tương tự, các mô hình nuôi kết hợp cá, nhuyễn thể và rong biển đang chứng minh hiệu quả kinh tế và môi trường, góp phần giảm phát thải và bảo tồn đa dạng sinh thái biển. Ông Luân cho biết, trong quý II/2025, Cục Thủy sản và Kiểm ngư sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để xây dựng các mô hình nuôi cải tiến, giảm hệ số chuyển đổi thức ăn, tăng tỷ lệ sống và tối ưu hóa chi phí sản xuất.

Bám đuổi mục tiêu gỡ "thẻ vàng" IUU và phát triển thị trường

Theo báo cáo của Cục Thủy sản và Kiểm ngư, quý I/2025 ghi nhận những tín hiệu tích cực với tổng sản lượng thủy sản đạt gần 2 triệu tấn, tăng 2,8% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, sản lượng nuôi trồng đạt hơn 1,1 triệu tấn (tăng 5,1%), khai thác gần 880.000 tấn (tăng 0,1%), và kim ngạch xuất khẩu đạt 2,29 tỷ USD, tăng 18,1%.

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đề ra, ngành thủy sản cần đa dạng hóa đối tượng nuôi, giảm phụ thuộc vào tôm và cá tra, đồng thời đẩy mạnh bảo vệ nguồn lợi thủy sản và chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) nhằm gỡ "thẻ vàng" của Ủy ban Châu Âu (EC).

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh rằng cần thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 của Ban Bí thư, cập nhật báo cáo hàng tháng và tăng cường kiểm tra, giám sát tại các địa phương. Cục Thủy sản và Kiểm ngư đang phối hợp với Vụ Pháp chế để hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, rà soát thông tư, nghị định, quy chuẩn và tiêu chuẩn nhằm đáp ứng yêu cầu của EC.

Đồng thời, theo Quy hoạch Bảo vệ và Khai thác nguồn lợi thủy sản giai đoạn 2021-2030, nhiều khu vực bãi đẻ và bãi con non cần được bảo vệ nghiêm ngặt thông qua lệnh cấm khai thác. Cục Thủy sản và Kiểm ngư dự kiến đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo các địa phương thực hiện biện pháp này trong thời gian tới. Ông Luân khẳng định: "Chỉ khi chuyển đổi từ khai thác bừa bãi sang bảo vệ bãi đẻ, bãi con non, ngành thủy sản mới đạt được hiệu quả và tính bền vững lâu dài."

Để tạo động lực mới cho ngành thủy sản, một số giải pháp trọng tâm đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất như ngoài việc mở rộng các đối tượng nuôi, ngành cần phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng và đẩy mạnh xúc tiến thương mại tại các thị trường mới như Trung Đông, châu Phi và Đông Nam Á. Các hiệp định thương mại tự do (FTA) là lợi thế lớn để thủy sản Việt Nam tăng sức cạnh tranh.

Đầu tư vào công nghệ nuôi thâm canh, siêu thâm canh, tuần hoàn và tiết kiệm năng lượng sẽ giúp nâng cao năng suất và chất lượng. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phòng trị bệnh và sàn giao dịch thương mại điện tử cho sản phẩm thủy sản cũng là hướng đi tiềm năng.

Các mô hình nuôi hữu cơ, sinh thái và kinh tế tuần hoàn cần được nhân rộng để giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ hệ sinh thái biển. Đồng thời, kiểm soát chặt chẽ chất lượng giống, thức ăn và hóa chất trong nuôi trồng là yếu tố then chốt.

Chính phủ cần tiếp tục các gói tín dụng ưu đãi và chính sách hỗ trợ ngư dân chuyển đổi từ khai thác sang nuôi trồng. Việc xây dựng chuỗi liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp sẽ đảm bảo truy xuất nguồn gốc và nâng cao giá trị sản phẩm.

Nguồn: Đa dạng hóa đối tượng nuôi thủy sản để tạo sự đột phá