Các yếu tố vĩ mô đang hỗ trợ cho tăng trưởng đầu tư công

Tăng trưởng đầu tư công có thể đạt 18% trong năm 2025

Trong giai đoạn 2020 – 2024, nợ công/GDP của Việt Nam giảm mạnh về mức 37% (từ mức 55% của năm 2020) và tính đến cuối năm 2024 vẫn thấp hơn mức trần quy định của Quốc hội khoảng 50%. Tương tự với nợ công, nợ chính phủ/GDP trong giai đoạn này suy giảm đáng kể xuống mức 33% (từ mức đỉnh 50% vào năm 2020).

So với các quốc gia đang phát triển trong khu vực Asean như Thái Lan, Indonesia hay Malaysia, nợ công của Việt Nam hiện tại đang ở mức thấp hơn đáng kể (34% so với khoảng 50% của các quốc gia trong khu vực).

MBS đánh giá hiện tại nợ công của Việt Nam đang ở mức độ an toàn trong bối cảnh GDP dự kiến có thể tăng trưởng trên 8% trong năm nay. Hơn nữa, theo kế hoạch của Chính phủ tỷ lệ nợ công/GDP dự kiến đạt mức 37% nhằm hướng tới các dự án đầu tư công trọng điểm giai đoạn 2025 – 2030, do đó MBS đánh giá Việt Nam có nhiều cơ hội nhằm đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công trong 5 năm tới.

Giải ngân đầu tư công giai đoạn 2016 - 2025 (Đơn vị: Nghìn tỷ VND)

Với tỷ lệ nợ công/GDP đang ở mức dưới trần quy định của Quốc hội, Chính phủ sẽ có thêm nhiều dự địa nhằm đẩy mạnh chi cho xây dựng hạ tầng thông qua chi ngân sách cũng như phát hành trái phiếu. Vốn đầu tư công có khả năng sẽ được đẩy mạnh trong những năm cuối của của chu kì đầu tư công trung hạn.

Trong chu kì 2016 – 2020, năm 2020 đạt mức tăng trưởng thực tế mạnh mẽ nhất với mức tăng 22% so với cùng kỳ và đạt 90% kế hoạch (cao hơn so với mức 80% trong 4 năm trước đó). Do đó, MBS đánh giá năm 2025 hiện nay giống với 2020 khi đều là giai đoạn cuối của chu kì đầu tư công trung hạn và giải ngân đầu tư công có thể đạt mức tăng trưởng 18% so với cùng kỳ với tỷ lệ thực hiện đạt mức cao khoảng 90% - 95%.

Đẩy nhanh quá trình giải ngân, đền bù và GPMB nhờ luật Đầu tư công (sửa đổi) và Luật đối tác thông tư (PPP)

MBS đánh giá, khi Luật Đầu tư công (sửa đổi) có hiệu lực từ tháng 1/2025 có thể tạo điều kiện nhằm đẩy nhanh quá trình giải ngân vốn đầu tư công. Các điều chỉnh của Luật hướng tới việc đẩy nhanh quá trình thực hiện vốn đầu tư công tại các Bộ ngành và địa phương. Những thay đổi này dự kiến có thể góp phần rút ngắn thời gian triển khai các dự án đầu tư khi phân quyền cho các địa phương và Bộ ngành có thể giải quyết các bước quan trọng trong việc xây dựng dự án như Chủ trương đầu tư, thu xếp vốn…

Các điểm mới trong Luật Đầu tư công (sửa đổi)

Theo điều chỉnh tại điều 7 (khoản 1) và điều 18 (khoản 4), cho phép người đứng đầu địa phương hoặc các Bộ ngành có thể quyết định chủ trương đầu tư các dự án có vốn đầu tư dưới 10,000 tỷ VNĐ nhằm đẩy nhanh quá trình triển khai dự án khi giảm bớt áp lực cho các cơ quan trung ương. Việc cho phép tách quá trình đền bù và giải phóng mặt bằng (GPMB) thành dự án độc lập quy định tại điều 17 (khoản 11) có thể giảm bớt áp lực về vốn cho chủ đầu tư, bên cạnh đó rút ngắn thời gian triển khai GPMB cho dự án.

Việc quy định cụ thể về thời gian trong quá trình kéo dài thu xếp vốn trong Điều 57 (khoản 2) dự kiến sẽ giảm bớt tình trạng kéo dài thời gian thực hiện gây chậm tiến độ dự án.

Bên cạnh Luật Đầu tư công (sửa đổi), Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều chỉnh của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác thông tư (PPP) với mục tiêu chính nhằm khuyến khích nguồn vốn tư nhân tham gia đầu tư triển khai các dự án công. Theo Luật sửa đổi, một số rào cản đã được tháo gỡ như xoá bỏ hạn chế các lĩnh vực đầu tư theo hình thức PPP nhằm mở rộng các lĩnh vực đầu tư.

MBS đánh giá việc tăng tỷ lệ vốn tham gia của nhà nước từ 50% lên mức 70% dự kiến góp phần giảm bớt áp lực tài chính cho các nhà đầu tư đặc biệt trong các giai đoạn đầu của dự án như đền bù và GPMB. Do đó, nhờ bổ sung cũng như quy định cụ thể hơn trong việc tham gia đầu tư theo hình thức PPP có thể tác động tích cực tới quá trình huy động vốn và đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án.

Các điểm mới trong Luật PPP

Nhờ Luật Đầu tư công (sửa đổi) và Luật sửa đổi bổ sung của Luật PPP, những vướng mắc lớn nhất trong quá trình triển khai các dự án đầu tư công như đền bù, GPMB và huy động vốn có thể phần nào được giải quyết. Bên cạnh đó, các vấn đề liên quan đến chủ trương đầu tư hay quy hoạch dự kiến sẽ được tháo gỡ nhanh hơn nhờ việc phân quyền đối với các địa phương và Bộ ngành trong khi triển khai xây dựng.

Thiếu hụt nguyên vật liệu có thể được giải quyết nhờ các biện pháp của Chính phủ

Năm 2024, một số dự án quan trọng đã bị chậm tiến độ do tình trạng thiếu cát xây dựng. Việc thiếu hụt vật liệu đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng đối với các nhà phát triển, đặc biệt là trong công tác giải phóng mặt bằng và san lấp nền. Vấn đề này càng trầm trọng hơn tại các dự án thành phần phía Nam của tuyến cao tốc Bắc – Nam, do các mỏ cát chiến lược tại Hậu Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long đang dần cạn kiệt và không thể duy trì sản lượng. Theo Bộ Giao thông Vận tải, các dự án như Vành đai 3 TP.HCM và cao tốc Cần Thơ – Cà Mau đã bị chậm tiến độ từ 5% - 15% so với kế hoạch ban đầu.

Theo số liệu thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, nhu cầu cát tự nhiên tại Đồng bằng sông Cửu Long trong giai đoạn 2023 – 2026 được dự báo sẽ đạt 80 triệu m³, tập trung cao nhất vào năm 2025 để phục vụ công tác san lấp nền cho tuyến cao tốc Bắc – Nam. Trong khi đó, nguồn cung được cấp phép khai thác chỉ giới hạn ở mức 26 triệu m³. Điều này có nghĩa là nguồn cung chỉ đáp ứng khoảng 30% tổng nhu cầu, dẫn đến việc chậm tiến độ ở một số hạng mục xây dựng như giải phóng mặt bằng.

Theo Bộ Giao thông Vận tải, tại một số khu vực, các nhà thầu được phép thay thế cát tự nhiên bằng cát biển để giải quyết tình trạng thiếu hụt. Nhờ bổ sung thêm nguồn cung cát biển, tổng lượng cát dự kiến sẽ tăng 60% so với cùng kỳ năm trước, đạt gần 11 triệu m³, đáp ứng khoảng 45% nhu cầu của các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Do đó, từ năm 2025, MBS kỳ vọng vấn đề thiếu hụt nguyên vật liệu sẽ được giải quyết nhờ sự gia tăng nguồn cung. Nhờ vậy, các dự án như Vành đai 3, cao tốc Cần Thơ – Cà Mau có thể hoàn thành giải phóng mặt bằng và tuân thủ tiến độ.

Các dự án chiến lược đóng góp lớn vào giải ngân vốn đầu tư công trong giai đoạn tới

MBS nhấn mạnh rằng năm 2025 trở thành năm chiến lược để hoàn thành dự án đầu tư công trong giai đoạn 2025 - 2027. Nguồn vốn giải ngân đầu tư công dự kiến tăng trưởng 18% so với cùng kỳ lên mức 743,330 tỷ VNĐ (tương đương 90% mục tiêu của Chính phủ) với 2 yếu tố hỗ trợ quan trọng đến từ các dự án chiến lược có thể hoàn tất trong năm nay và vướng mắc liên quan đến đền bù, GPMB và vấn đề thiếu nguyên vật liệu có thể được giải quyết.

Theo kế hoạch của Chính phủ, trong năm nay các mục tiêu quan trọng sẽ hoàn thành như 3,000 km cao tốc Bắc – Nam và vận hành sân bay Long Thành (GD1) và điều này tác động tích cực đến tiến độ giải ngân và xây dựng tại các dự án thành phần. Về tiến độ các dự án hiện nay, cao tốc Bắc – Nam khả năng cao sẽ hoàn tất và đi vào vận hành toàn bộ vào năm 2025 trong bối cảnh trung bình đã hoàn tất khoảng trên 70% khối lượng xây dựng với 1 số các dự án đạt tiến độ xây dựng cao như Hàm Nghi – Vũng Áng (84%) hay Vũng Áng Bùng (83%).

Hiện tại, trong bối cảnh những vướng mắc liên quan đến đền bù và giải phóng mặt bằng đã được giải quyết khi tỷ lệ bàn giao mặt bằng tại địa phương đã đạt 100%, các dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam có thể vận hành toàn bộ trong quý 4/2025. Đối với sân bay Long Thành, hiện tại đang trong quá trình xây dựng và trang thiết bị và phân mái cho nhà ga T3, dự kiến đây sẽ trở thành nhà ga vận hành thương mại đầu tiên vào quý 2/2025.

Các dự án đầu tư công chiến lược giai đoạn 2024 - 2030

Trong giai đoạn 2025 -2027 các dự án chiến lược, có vốn đầu tư lớn nhằm nâng cao hạ tầng giao thông có thể đẩy mạnh triển khai như cao tốc Bắc – Nam GD2 (146,990 tỷ VNĐ), sân bay Long Thành GD1 (109,000 tỷ VNĐ) và đường Vành đai 4 (85,000 tỷ VNĐ). Sau năm 2027, dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam (1.7 triệu tỷ VNĐ) và đường sắt cao tốc Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng kì vọng có thể khởi công và trở thành động lực tăng trưởng mới đối với giải ngân ĐTC giai đoạn sau 2027.

Bên cạnh các dự án chiến lược kết nối các trục giao thông huyết mạch, Chính phủ cũng thực hiện các dự án nhằm kết nối các tỉnh như Hữu Nghị - Chi Lăng nhằm kết nối các tỉnh tới của khẩu Hữu Nghị hay cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu nhằm phát triển trục giao thông Tp.HCM và Vũng Tàu.

Nguồn: Các yếu tố vĩ mô đang hỗ trợ cho tăng trưởng đầu tư công