Mở đường thu thuế từ giao dịch tiền ảo và tài sản mã hoá

Xây dựng quy định về tiền mã hoá: Thách thức nhưng khả thi

Tại hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp nhỏ và vừa diễn ra mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu Bộ Tài chính và Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng chính sách, quy định và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho tài sản số, chậm nhất trong quý II/2025.

Trước đó, theo Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc xây dựng Trung tâm tài chính khu vực và quốc tế tại Việt Nam mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang lấy ý kiến, cơ quan này đề xuất thí điểm giao dịch tài sản mã hoá, tiền mã hoá trong khuôn khổ sandbox tại trung tâm tài chính Việt Nam từ ngày 1/7/2026.

Tuy nhiên, lo ngại ảnh hưởng tới an ninh tài chính, Bộ Tài chính không đồng tình với đề xuất thí điểm này đồng thời đề nghị lấy thêm ý kiến của Ngân hàng Nhà nước và bỏ quy định về thời gian thực hiện từ ngày 1/7/2026.

Trao đổi với Vietnam Finance, PGS. Nguyễn Thanh Bình, giảng viên, đồng sáng lập Fintech-Crypto Hub Đại học RMIT cho rằng khi tài sản mã hóa được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới, việc chính phủ quản lý hoặc ít nhất là cung cấp hướng dẫn và giám sát theo quy định trong lĩnh vực mới nổi này là rất quan trọng.

“Nếu được quản lý đúng cách, việc thí điểm và triển khai chính thức giao dịch tiền mã hóa có thể mang lại lợi ích đáng kể cho nền kinh tế và hệ thống tài chính của Việt Nam. Tiền mã hóa có thể giảm một phần nhất định chi phí giao dịch và cải thiện hiệu quả thanh toán xuyên biên giới, tạo ra cơ sở mới để chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam thu hút đầu tư nước ngoài, hỗ trợ mục tiêu trở thành trung tâm tài chính toàn cầu, đồng thời phát triển tài chính toàn diện trong xã hội”, PGS Nguyễn Thanh Bình cho biết.

Theo nghiên cứu của Chainalysis, Việt Nam liên tục là một trong những quốc gia giao dịch tiền mã hóa hàng đầu thế giới trong những năm gần đây. TS Phạm Nguyễn Anh Huy, giảng viên, người sáng lập FinTech-Crypto Hub Đại học RMIT, đánh giá, trong bối cảnh thị trường tiền mã hóa đang diễn ra sôi động, việc tiếp tục trì hoãn triển khai cơ chế thử nghiệm tiền mã hóa và tài sản mã hóa sẽ khiến Việt Nam mất đi khả năng cạnh tranh so với các quốc gia khác.

Ngoài ra, hiện tại Chính phủ đang mất một phần lớn thuế đối với các giao dịch tiền mã hóa này, do đó, việc cho phép thí điểm sẽ mở đường cho việc thu thuế từ giao dịch tiền và tài sản mã hóa.

Trên thực tế, việc xây dựng một khuôn khổ pháp lý toàn diện cho các giao dịch tài sản mã hóa được nhận định là một thách thức đáng kể với cơ quan quản lý, vì lĩnh vực này đang phát triển nhanh chóng và đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải luôn linh hoạt. Tuy nhiên, việc quản lý phần lớn các giao dịch và người dùng trong khi vẫn cho phép một số loại hoạt động tài sản mã hóa nhất định phát triển là hoàn toàn có thể. PGS Nguyễn Thanh Bình đã đưa ra 3 cơ sở để củng cố cho lập luận này.

Đầu tiên, mặc dù các giao dịch tài sản mã hóa diễn ra trên sổ cái blockchain một cách phi tập trung, hầu hết người dùng vẫn dựa vào các trung gian tập trung (chẳng hạn như sàn giao dịch tiền mã hóa) để mua và bán tiền mã hóa. Việc quản lý và giám sát các trung gian tập trung này là điều cần thiết, vì họ nắm giữ một lượng tiền lớn của khách hàng. Quy định này sẽ giúp ngăn ngừa vi phạm bảo mật, tránh lừa đảo và giảm thiểu tội phạm tài chính như rửa tiền. Bằng cách quản lý các sàn giao dịch tập trung, các cơ quan chức năng có thể giám sát hiệu quả phần lớn các giao dịch tài sản mã hóa.

Thứ hai, một số ứng dụng tài sản mã hóa, như token hóa tài sản thực tế, có thể được triển khai và thử nghiệm trong môi trường sandbox được kiểm soát. Vì các tài sản mã hóa này sẽ được liên kết với tài sản hữu hình, nên các cơ quan quản lý sẽ dễ dàng hơn khi theo dõi giá trị cơ bản của các giao dịch. Ngoài ra, việc các tổ chức tài chính truyền thống cung cấp các sản phẩm được token hóa tạo cơ hội cho cả cơ quan quản lý và các tổ chức này có được kinh nghiệm thực tế trong việc quản lý và ra quy định về tài sản mã hóa.

Thứ ba, việc áp dụng luật thuế hiện hành đối với lợi nhuận từ tài sản mã hóa cung cấp một cách tiếp cận khả thi để đánh thuế các nhà đầu tư tài sản mã hóa. Ở hầu hết các quốc gia, các nhà đầu tư được yêu cầu phải trả thuế cho khoản lợi nhuận từ tài sản mã hóa của họ. Vì hầu hết giao dịch diễn ra trên các sàn giao dịch tập trung với các quy trình KYC đã có sẵn, các cơ quan quản lý có thể hợp tác với các sàn giao dịch này để đảm bảo đánh thuế đúng đối với khoản lợi nhuận của nhà đầu tư.

Lộ trình triển khai sandbox để kiểm soát rủi ro

Giới chuyên gia cho rằng, việc thí điểm giao dịch tiền mã hóa trong khuôn khổ sandbox trong tương lai gần có thể mang lại những hiểu biết quý giá và giúp Việt Nam khai thác lợi ích của tài chính số, với điều kiện là việc thí điểm phải được giám sát cẩn thận và có kế hoạch dự phòng rõ ràng cho những rủi ro phát sinh không lường trước.

Theo TS Phạm Nguyễn Anh Huy, bằng cách hạn chế phạm vi và quy mô của các giao dịch tiền mã hóa trong sandbox, các cơ quan quản lý có thể theo dõi chặt chẽ thị trường, xác định lỗ hổng tiềm ẩn và xây dựng các chính sách có mục tiêu mà không khiến hệ thống tài chính rộng lớn hơn phải chịu rủi ro lớn.

Môi trường sandbox sẽ cho phép các cơ quan quản lý và tổ chức tài chính thử nghiệm các công nghệ mới. Việc thử nghiệm các sản phẩm và dịch vụ tài chính mới trong sandbox sẽ cung cấp dữ liệu và thông tin chi tiết thực tế. Trải nghiệm này cho phép các nhà hoạch định chính sách xây dựng quy định dự trên thông tin đầy đủ, có khả năng thích ứng và cân bằng giữa bảo vệ nhà đầu tư với nhu cầu đổi mới.

Để làm được vậy, TS Phạm Nguyễn Anh Huy cho rằng cần xây dựng lộ trình triển khai phù hợp để kiểm soát rủi ro khi thí điểm trong sandbox. Trước tiên, Chính phủ cần lập khuôn khổ pháp lý và quy định rõ ràng. Đơn cử như những định nghĩa rõ ràng về tài sản mã hóa, token hoặc tiền mã hóa, nhằm xác định quy định cụ thể sẽ áp dụng trong sandbox và đảm bảo những khái niệm trên được áp dụng nhất quán đối với các bên liên quan. Chính phủ cũng cần đặt ra các tiêu chuẩn cho nhà cung cấp dịch vụ được cấp phép và đảm bảo rằng tất cả những người tham gia đều tuân thủ các giao thức bài bản nhằm chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CFT).

Tiếp theo, Chính phủ có thể tạo ra môi trường sandbox nơi các công ty fintech có thể thử nghiệm các sản phẩm liên quan đến tiền mã hóa dưới sự giám sát chặt chẽ. Theo TS Huy, một bộ tiêu chí tham gia cần được xây dựng bao gồm các khoảng thời gian được xác định trước cho giai đoạn thử nghiệm (ví dụ từ 6 - 24 tháng) với các tiêu chí rõ ràng cho quyết định kết thúc hoặc mở rộng thử nghiệm.

Các cơ chế giám sát cũng phải được áp dụng để đảm bảo thu thập và phân tích dữ liệu theo thời gian thực nhằm đánh giá hiệu suất, tác động đến người tiêu dùng và rủi ro hệ thống tiềm ẩn.

Lấy ví dụ, ông Phạm Nguyễn Anh Huy cho biết Chính phủ có thể cho phép một hoặc hai sàn giao dịch tiền mã hóa tập trung hàng đầu hoạt động tại các trung tâm tài chính. Các sàn giao dịch này phải tuân thủ các quy định nêu trên và cung cấp thông tin cần thiết cho mục đích đánh giá và quản lý, như thông tin về các giao dịch có giá trị hơn 5.000 USD và thông tin cho việc tính thuế.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần xây dựng các chiến lược đánh giá và quản lý rủi ro. Các cơ quan quản lý có thể đưa ra một số biện pháp giảm thiểu rủi ro như giới hạn giao dịch và hạn chế về mặt địa lý để giảm thiểu rủi ro hệ thống; có thể thành lập một nhóm quản lý khủng hoảng tiền mã hóa để xây dựng các chiến lược dự phòng nhằm ứng phó nhanh trong trường hợp có những sự kiện phát sinh bất lợi.

Đồng thời, TS Phạm Nguyễn Anh Huy cho rằng cần tăng cường bảo vệ nhà đầu tư và nâng cao năng lực triển khai. Theo ông, có thể triển khai nhiều chiến dịch nâng cao nhận thức để thông báo cho nhà đầu tư về những rủi ro và lợi ích khi sử dụng và giao dịch tiền và tài sản mã hóa. Đội ngũ quản lý cũng cần được trang bị các kỹ năng và kiến thức cần thiết để hiểu và quản lý các công nghệ tiền mã hóa mới nổi.

Cuối cùng, ông cho rằng cần có các cột mốc rõ ràng trong lộ trình, thời gian thực hiện cụ thể và đánh giá liên tục.

Mới đây, Tổng bí thư Tô Lâm đã nhất trí với đề xuất của Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về việc cần sớm quản lý đồng tiền kỹ thuật số dưới dạng một loại tài sản ảo để tránh các tác động tiêu cực đến nền kinh tế và các vấn đề xã hội, đồng thời giúp đóng góp giá trị cho kinh tế đất nước.

Tổng Bí thư đề nghị Quốc hội và các cơ quan của Chính phủ cần sớm thể chế hoá và cụ thể hoá để quản lý lĩnh vực này. Nghiên cứu áp dụng cơ chế thí điểm có kiểm soát (sandbox) để thành lập "sàn giao dịch" cho hoạt động này.

Nguồn:Mở đường thu thuế từ giao dịch tiền ảo và tài sản mã hoá