Bài 1: Khó kiểm soát nguồn gốc hàng hóa trên các sàn thương mại điện tử

Thương mại điện tử gần đây trở thành mảnh đất màu mỡ cho những hành vi kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ. Dù cơ quan chức năng đã tích cực vào cuộc, có đầy đủ hành lang pháp lý nhưng vẫn không thể ngăn chặn được tình trạng này.

Thật giả lẫn lộn

Không ai có thể phủ nhận được những ưu việt của thương mại điện tử, thế nhưng những mặt trái của nó không phải là ít. Các đối tượng kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng ngày càng chuyên nghiệp với nhiều chiêu thức tinh vi.

Facebook cũng là một kênh mà rất nhiều người lựa chọn để bán hàng, chúng ta chẳng khó khăn để bắt gặp những shop “hàng hiệu chính hãng”. Điều đáng nói, những sản phẩm của các thương hiệu nổi tiếng như LV, Channel, Hemer… thường được bán với giá chỉ từ vài trăm nghìn đến dưới 1 triệu.

Tuy nhiên, shop nào cũng cam kết đó là hàng hiệu chuẩn, lý do bán rẻ là nhờ sự chia sẻ livestream của khách hay do săn được hàng sale.

Trên Facebook những shop hàng hiệu giá rẻ rất nhiều. https://vninfor.vn/

Một shop “hàng hiệu” có tên Christian Le Squer đã mời một cô gái trẻ, đẹp để livestream bán hàng. Thương hiệu mà cô gái nhắc đến là chiếc đồng hồ danh giá Hublot, tuy nhiên khi chốt giá, cô gái này đưa ra một cái giá mà khiến tất cả xem livestream đều ngỡ ngàng: “Sản phẩm siêu hot, siêu sang chảnh này có giá chưa đến 300 nghìn đồng nhé mọi người. Mọi người chốt nhanh không mất lượt ạ”, người bán hàng nói. Điều đáng nói, rao bán bất kể sản phẩm nào, cô gái cũng khẳng định chắc nịch có hẳn card của thương hiệu chính hãng.

Không chỉ cá nhân, các shop bán online những mặt hàng như áo quần, túi xách, kính mát, giày dép được làm nhái thương hiệu nổi tiếng mà các trang bán hàng được hợp thức như Lazada, Shopee... cũng ngang nhiên rao hàng hiệu với giá chỉ vài trăm ngàn đồng.

Túi xách hàng mang nhãn hiệu nổi tiếng bày bán trên một sàn thương mại điện tử chỉ vài chục nghìn đồng. https://vninfor.vn/

Có nhu cầu tìm mua loại nước hoa Touch of pink của hãng Lacoste, phóng viên đã lên Shopee để tìm hiểu sản phẩm. Cùng 1 sản phẩm nhưng giá giao bán tại mỗi quầy hàng trên sàn thương mại điện tử lại rất khác nhau.

Giá cao nhất xấp xỉ 2 triệu đồng (giá này tương đương với giá bán tại Thế giới nước hoa – pv), giá thấp nhất chỉ là 390 nghìn đồng. Dù không đặt mua nhưng chỉ nhìn qua giá hơn 300 nghìn đồng so với giá bán chuẩn gần 2 triệu đồng cũng có thể đánh giá đây chỉ là loại hàng Fake. Tuy nhiên, sản phẩm này vẫn được giao bán công khai trên shopee.

Dường như người tiêu dùng đã quá quen việc mua hàng kiểu “thật giả lẫn lộn” trên các nền tảng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử. Chỉ cần lân la trên chợ mạng người mua dễ dàng mua được các sản phẩm được gắn mác thương hiệu nổi tiếng như: Chanel, Gucci, Louis Vuitton... với giá chả khác nào ở chợ Ninh Hiệp.

Gặp nhiều khó khăn trong công tác xử lý

Theo thống kê của Bộ Công Thương, tổng số bán lẻ hàng hóa trên môi trường trực tuyến năm 2021 đạt 13,5 – 13,7 tỷ USD, năm 2022 là 16,5 tỉ USD và đến năm 2025 có thể đạt 38 - 39 tỉ USD. Nước ta nằm trong nhóm 3 nước có tốc độ tăng trưởng thị phần bán lẻ trực tuyến cao nhất khu vực Đông Nam Á.

Trong một diễn đàn về “Ngăn chặn hàng hàng giả, hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử”, ông Nguyễn Đức Lê - Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ (Tổng cục Quản lý thị trường) đã phải thừa nhận rằng, các đối tượng có nhiều thủ đoạn mới để đối phó với cơ quan chức năng, việc phát hiện và xử lý gặp rất nhiều khó khăn. Nếu như trước đây thương mại điện tử chỉ là bán hàng trên website của doanh nghiệp, thì hiện nay có thể bán trên các mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok…

Trước tình trạng này, cơ quan chức năng đã liên tục vào cuộc đấu tranh trấn áp các hoạt động gian lận thương mại trên môi trường điện tử, phát hiện hàng nghìn thương hiệu vi phạm sở hữu trí tuệ hoặc kém chất lượng và thực hiện ngăn chặn, gỡ bỏ ra khỏi sàn thương mại điện tử.

Lực lượng quản lý thị trường tỉnh Nam Định ập vào kiểm tra, phát hiện hàng nghìn sản phẩm hàng giả nhái các nhãn hiệu nổi tiếng thế giới. https://vninfor.vn/

Theo các chuyên gia, hiện mỗi sàn giao dịch thương mại điện tử (TMĐT) có trên 5.000 thương hiệu và hàng nghìn đối tác kinh doanh đa dạng các mặt hàng. Về nguyên tắc hoạt động, các sàn giao dịch TMĐT chủ yếu cho thuê “gian hàng” online.

Do đó, sản phẩm không về kho chứa của bất kỳ sàn giao dịch nào nên không phát hiện được hàng hoá vi phạm. Trong khi, các sàn TMĐT như: Shopee, Lazada, Sendo, Tiki,… cũng chỉ mới rà soát yêu cầu người bán cung cấp thông tin, tài liệu chứng minh sản phẩm đăng bán là hợp lệ nên các đối tượng buôn bán hàng giả, hàng nhái trên TMĐT có rất nhiều cách để lách chính sách và lẩn tránh sự truy vết của cơ quan chức năng.

Trong khi đó việc kiểm soát, định danh tài khoản người bán, đăng tải chào bán, chào mua chưa thật sự chặt chẽ, chưa thường xuyên, liên tục của các sàn giao dịch TMĐT cũng được cho là một trong những “kẽ hở” để các đối tượng lợi dụng đưa hàng hóa vi phạm lên bày bán công khai trên các sàn này.

Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ, Tổng cục Quản lý thị trường chia sẻ: “Các nhà bán hàng trên sàn thương mại điện tử còn tìm mọi cách để lách qua các bộ lọc kỹ thuật của sàn, cố tình thay đổi tên sản phẩm khi đăng bán để tránh bị kiểm soát. Như Dior thì viết thành D.I.O.R hoặc DIO, gucci thành guc.ci….

Khi cơ quan chức năng phát hiện những “từ khoá” này là hàng vi phạm thì các đối tượng lại nghĩ ra “từ khoá” khác. Do đó việc kiểm soát người bán hàng hoá vi phạm đang gặp nhiều khó khăn. Chính điều này đã góp phần cho hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ có cơ hội hoành hành, cơ quan chức năng càng gặp nhiều khó khăn hơn trong việc phát hiện và xử lý vấn nạn này”.