Thanh tra Chính phủ: 154 dự án điện mặt trời do Bộ Công Thương phê duyệt là không có cơ sở pháp lý về quy hoạch

Thanh tra Chính phủ (TTCP) ngày 25/12/2023 công khai kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo QHĐ7 và QHĐ7 điều chỉnh. Trong đó có nhiều vi phạm của Bộ Công thương, với 9 vấn đề được nêu bật và được chuyển hồ sơ cho Bộ Công an.

Đầu tiên, việc Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung và tham mưu Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bổ sung 154/168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 13,837 MW là không có căn cứ, cơ sở pháp lý về quy hoạch (chỉ 14 dự án với công suất 870 MW phê duyệt trong quy hoạch điện lực cấp tỉnh của 4 tỉnh trước năm 2016, cập nhật sang giai đoạn 2016-2020 là có căn cứ).

Trong đó, có 123 dự án với tổng công suất gần 8,500 MW trong giai đoạn 2016-2020 là nguyên nhân dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới, về cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho công tác quản lý vận hành. Các sự vụ này có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi năm 2017.

Thứ hai, việc Bộ Công Thương tham mưu Thủ tướng ban hành nội dung khoản 3 Điều 5 Quyết định số 13/2020 là trái với nội dung Nghị quyết số 115/2018 của Chính phủ, và không đúng với nội dung kết luận, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 402/2019 của Văn phòng Chính phủ. Điều này làm tăng chi phí mua điện, giảm lợi nhuận của doanh nghiệp nhà nước - ở đây là Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Thứ ba, việc Bộ Công Thương tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành nội dung khoản 1 Điều 5 Quyết định số 13/2020 là không đúng nội dung kết luận, chỉ đạo của Thủ tướng tại Thông báo số 402/2019, cũng làm tăng chi phí mua điện, giảm lợi nhuận của EVN.

Thứ tư, Bộ Công Thương ban hành hướng dẫn và tham mưu cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) có những sơ hở, khuyết điểm, vi phạm. Điều này dẫn đến nhiều hệ thống, cụm hệ thống ĐMTMN đã đầu tư xây dựng nhanh với công suất lớn (xấp xỉ 1 MW) trên đất nông, lâm nghiệp với diện tích lớn dưới mô hình đầu tư trang trại nuôi trồng.

Các mô hình này vi phạm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, nhưng được hưởng cơ chế ưu đãi của hệ thống (giá FIT 8.38 cent/kWh, áp dụng trong 20 năm).

Thứ năm là việc quản lý, sử dụng đất thực hiện đầu tư xây dựng các dự án điện mặt trời, điện gió trên đất Quy hoạch dự trữ khoáng sản quốc gia, Quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng titan tại tỉnh Bình Thuận.

Thứ sáu là việc quản lý, sử dụng đất thực hiện đầu tư xây dựng các dự án điện mặt trời chồng lấn lên quy hoạch thủy lợi thuộc Dự án hệ thống thủy lợi Tân Mỹ, tỉnh Ninh Thuận.

Thứ bảy, việc quản lý, sử dụng đất thực hiện đầu tư xây dựng Dự án điện mặt trời kết hợp với nông nghiệp chồng lấn lên quy hoạch vùng tưới Hồ chứa nước Ia Mơr tại tỉnh Đắk Lắk.

Thứ tám, việc quản lý, sử dụng đất thực hiện đầu tư xây dựng các dự án điện gió chồng lấn lên Quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng bauxite tại tỉnh Đắk Nông.

Thứ chín là về việc quản lý, sử dụng đất, thực hiện đầu tư xây dựng dự án Nhà máy thủy điện Đắk Glun 2, 3 trên diện tích 15.3 ha đất tại xã Quảng Tâm, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông (ngoài diện tích 208 ha đất được giao). Đối với 208 ha đất được giao, có hơn 25 ha rừng tự nhiên chưa được chuyển đổi mục đích sử dụng sang xây dựng công trình năng lượng.

Về vấn đề kiểm điểm, trách nhiệm, kết luận nêu rõ việc các bộ ngành liên quan phải tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định pháp luật với những cá nhân, tổ chức có trong vụ việc, gồm Bộ Công Thương, EVN và các đơn vị thành viên, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV).

Việc tham mưu ban hành điều kiện để các dự án điện mặt trời nối lưới được áp dụng giá FIT 7.09 cent/kWh được xác định còn có trách nhiệm của các liên bộ: Tài chính, Tư pháp, Kế hoạch & Đầu tư (KH&ĐT), Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT), Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Xây dựng, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (CMSC), Văn phòng Chính phủ, và EVN.

Nguồn: Thanh tra Chính phủ: 154 dự án điện mặt trời do Bộ Công Thương phê duyệt là không có cơ sở pháp lý về quy hoạch