Công nghệ số ảnh hưởng thế nào đến chuyện yêu đương?

Nhịp sống số 15/02/2023 09:28

Kể từ năm 2013 tại Mỹ, các mối quan hệ sinh ra từ sự trung gian của các công cụ kỹ thuật số đã vượt qua những mối quan hệ bắt nguồn từ gia đình, công việc và bạn bè.

Người Việt Nam đầu tiên đưa startup IPO tại Nhật: Có lúc ‘ngồi khóc’, chi phí tăng hàng triệu đô, nhưng cái kết thật bất ngờ!

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT: ChatGPT sẽ thay đổi toàn diện nền giáo dục Việt Nam

Ngày nay, để tìm một đối tượng “hẹn hò” đã không còn bắt đầu từ một người quen hoặc bạn bè giới thiệu nữa mà nó có thể bắt đầu từ một người lạ dựa trên các nền tảng hẹn hò do thuật toán gợi ý. Vậy động lực tâm lý xã hội đằng sau các nền tảng hẹn hò là gì và chúng có đang thay đổi nền tảng của tình yêu lãng mạn như thế nào?

Cho đến một thập kỷ trước, việc tìm kiếm tình yêu hoặc tình dục trên Internet bị kỳ thị nặng nề và quan điểm phổ biến là chỉ những người không có lựa chọn nào khác, những người không may mắn hoặc những người đau khổ mới tìm đến các trang web hẹn hò. Mặc dù mọi thứ thực sự phức tạp hơn, nhưng thực tế vẫn chỉ có một bộ phận nhỏ những người vẫn ẩn một phần tính năng hẹn hò trực tuyến đáng tin cậy. Thay vào đó, trong những năm gần đây, việc nền tảng hóa các mối quan hệ xã hội được hỗ trợ bởi công nghệ kỹ thuật số, cụ thể nhất là việc sử dụng rộng rãi các ứng dụng hẹn hò, đã gần như hoàn toàn bình thường hóa các hoạt động thân mật kỹ thuật số, đặc biệt cho những người trong độ tuổi từ 18 - 40. Hiện tại, các ứng dụng hẹn hò ước tính có hơn 300 triệu người dùng trên toàn thế giới và con số này dự kiến sẽ tăng đều trong những năm tới.

Mặc dù, từ một quan điểm nào đó, các ứng dụng hẹn hò có thể được xem như là một biện pháp khắc phục đơn thuần cho các quảng cáo hẹn hò hoặc đại lý hôn nhân, nhưng chúng ta không thể bỏ qua các tính năng cụ thể của phương tiện kỹ thuật số. Đầu tiên, là tính phổ biến của chúng: các ứng dụng hẹn hò, đặc biệt là ở các thành phố lớn, đang trở thành phương tiện chính để tìm kiếm đối tác lãng mạn hoặc tình dục, đến mức nhiều người hiện coi chúng là “không thể tránh khỏi”. Theo nghĩa này, ở một mức độ nào đó, họ đang tạo ra sự độc quyền trong việc tổ chức các hoạt động hẹn hò.

Hơn nữa, các nghiên cứu gần đây về chủ đề này đã chỉ ra, các ứng dụng hẹn hò không chỉ phục vụ để tập hợp các đối tác tiềm năng mà còn cung cấp không gian để thương lượng yêu cầu và mong muốn của chính một người. Nói cách khác, việc một người sử dụng ứng dụng hẹn hò mà không gặp hoặc muốn gặp bất kỳ ai ở trên và ngoài ứng dụng là hoàn toàn có thể xảy ra và trên thực tế là điều thường xuyên xảy ra. Điều này là do khả năng đáp ứng của ứng dụng có thể tạo ra một thế giới tự nhiên mà qua đó, một chủ thể có thể tiếp cận hình ảnh và diễn ngôn lãng mạn, bất kể mối quan hệ hiện thân với một người khác. Thực tế cho thấy rằng, ngày càng có nhiều cặp đôi gặp nhau qua Internet. Kể từ năm 2013 tại Mỹ, các mối quan hệ sinh ra từ sự trung gian của các công cụ kỹ thuật số đã vượt qua những mối quan hệ bắt nguồn từ bối cảnh truyền thống như gia đình, công việc và bạn bè.

Các ứng dụng hẹn hò và nền tảng trực tuyến từng là cách phổ biến nhất để những người bạn đời tiềm năng gặp nhau ở Mỹ. (Ảnh: KT)

Nghiên cứu học thuật về các chủ đề này, đặc biệt là trong khoa học xã hội, đang phát triển nhanh chóng. Một nhóm nghiên cứu liên ngành và đa diện đã tập trung vào việc tìm hiểu cách thức hoạt động của các ứng dụng hẹn hò, động cơ của người dùng, mô hình kinh doanh của các doanh nghiệp kỹ thuật số này cũng như ý nghĩa xã hội và văn hóa của chúng. Kết quả cho thấy, việc sử dụng ngày càng nhiều các ứng dụng hẹn hò đã góp phần tạo ra sự thay đổi về văn hóa và xã hội trong các quy tắc tán tỉnh, vốn đã thích ứng với ngôn ngữ ngắn gọn và phù du hơn của xã hội kỹ thuật số. Trên các ứng dụng hẹn hò, giống như trường hợp của bất kỳ phương tiện truyền thông xã hội nào khác, người dùng được yêu cầu nghĩ ra các chiến lược và chiến thuật mới để thể hiện bản thân, đánh giá cách người khác được miêu tả và tạo ra một phiên bản của chính họ tồn tại trong các ứng dụng này.

Một nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực xã hội học và nghiên cứu truyền thông cũng cho thấy rằng, thị trường ứng dụng hẹn hò ngày càng trở nên chuyên biệt hơn, với các nền tảng nhắm mục tiêu đến các nhóm người dùng rất cụ thể, được phân loại theo khuynh hướng tình dục và nguồn gốc tôn giáo hoặc sắc tộc và văn hóa của họ và Tinder là một trong những ứng dụng phản ánh điều đó. Ra mắt vào năm 2012, Tinder là ứng dụng hẹn hò đầu tiên dành cho người dị tính và vẫn là ứng dụng phổ biến nhất. Ứng dụng này dẫn đầu ngành khi đã có 6,5 triệu lượt tải xuống vào tháng 5 năm 2021 và doanh thu hơn 65 triệu USD vào năm 2021. Tinder được thiết kế theo phong cách của Grindr, nhắm đến người dùng nam đồng tính và là ứng dụng hẹn hò đầu tiên bao gồm định vị địa lý như một khả năng chi trả. Tuy nhiên, trên Tinder, giao diện gợi dục công khai của Grindr đã bị giảm bớt và một số chức năng bị loại bỏ.

Cho đến nay, các ứng dụng hẹn hò cung cấp cho người dùng nhiều khả năng và lựa chọn có hình dạng cụ thể với những tương tác qua lại mà qua đó một người thể hiện đánh giá tích cực về người dùng khác. Do đó, có thể nói rằng, các ứng dụng hẹn hò hướng tới trò chơi hóa các mối quan hệ lãng mạn, được chuyển đổi thành một hình thức vui chơi tuân theo một lý do nhất định của chủ nghĩa tiêu dùng. Người dùng nhận thức rõ về quá trình này. Họ thừa nhận sự cần thiết phải tạo ra một sự thể hiện bản thân mong muốn để phân biệt họ với đối thủ cạnh tranh và hành động theo một kiểu hợp lý mang tính kinh tế hơn là lãng mạn. Nói cách khác, những người điều hành các ứng dụng hẹn hò là những doanh nhân phải vật lộn với sự không chắc chắn của một thị trường mà theo nhiều cách giống với những biến động khó lường của thị trường tài chính.

Thực tế cũng cho thấy, các ứng dụng hẹn hò không cung cấp cho người dùng các công cụ phù hợp cho phép họ giảm thiểu rủi ro và hợp lý hóa lựa chọn của mình. Ngược lại, thứ hình thành là một hệ sinh thái xã hội được đặc trưng, trong đó người dùng được yêu cầu chấp nhận một mức độ rủi ro nhất định. Do đó, có vẻ như việc sử dụng ứng dụng hẹn hò liên quan đến một quá trình xây dựng danh tính có thể được coi là tương tự như việc tìm kiếm sự an toàn về tài chính, việc thực hiện một khoản đầu tư được kỳ vọng sẽ mang lại lợi nhuận.

Do đó, có vẻ như tính xã hội điển hình của các nền văn hóa hẹn hò trong kỷ nguyên kỹ thuật số tái tạo cơ sở lý luận của một thị trường cực kỳ biến động, trong đó các lựa chọn được đưa ra dựa trên cảm xúc liên chủ thể và kỳ vọng về hành vi trong tương lai. Hơn nữa, các ứng dụng hẹn hò xuất hiện từ sự phản ánh này với tư cách là các thể chế xã hội kỹ thuật hệ thống hóa một hình thức thương mại hóa sự lãng mạn. Tuy nhiên, thay vì đưa ra một giải pháp công nghệ cho bí ẩn của tình yêu, chúng dường như chỉ đơn giản là tái tạo sự không chắc chắn của nó thông qua các phương tiện kỹ thuật số. Mặc dù các ứng dụng hẹn hò có thể được coi là cung cấp tình yêu theo yêu cầu, giống như các ứng dụng cung cấp dịch vụ hoặc hàng hóa khác nhưng để có một cuộc hẹn hò thành công là một câu chuyện hoàn toàn khác.

Mức độ mà các công nghệ như ứng dụng hẹn hò đã được sử dụng trong quá trình trung gian của các mối quan hệ lãng mạn cho thấy, việc bình thường hóa hoàn toàn việc sử dụng các ứng dụng này như một cửa ngõ thông thường đến các nền văn hóa và thực hành tình yêu, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Điều quan trọng là phải duy trì một triển vọng quan trọng đối với những cách thức mà công nghệ đã được tích hợp vào các quy trình này và thể hiện một động lực quan trọng của sự thay đổi văn hóa và xã hội. Nhưng có một điều chắc chắn rằng, các ứng dụng kỹ thuật số đều do con người tạo ra và nó không thể thay thế hoàn toàn các quá trình của con người mà nó chỉ có thể tạo ra cơ hội, khởi nguồn, bắt đầu cho một hành trình mà con người muốn đạt được trong tương lai.