Thương mại quốc tế tích cực: Những tác động đến Việt Nam

Tổ chức Thương mại Thế giới tin rằng dòng chảy thương mại quốc tế sẽ cải thiện trong 2024 (Ảnh: WTO)

Triển vọng tươi sáng nhưng nhiều rủi ro

So với mức dự báo tăng 2,6% trước đó, WTO tin rằng thương mại thế giới sẽ phục hồi với tốc độ nhanh hơn một chút trong bối cảnh các ngân hàng trung ương hạ lãi suất cơ bản.

Tuy nhiên, trong những năm tới, dòng chảy hàng hóa quốc tế vẫn có thể bị cản trở bởi sự gián đoạn nguồn cung dầu, các động thái tăng thuế quan và xu hướng các quốc gia chuyển hướng thương mại khỏi các nước mà họ cho là thù địch hoặc không đáng tin cậy.

“Chúng tôi đang kỳ vọng vào sự phục hồi dần dần của thương mại toàn cầu vào năm 2024, nhưng vẫn cảnh giác với những trở ngại tiềm ẩn, đặc biệt là khả năng leo thang các cuộc xung đột khu vực như ở Trung Đông,” bà Ngozi Okonjo-Iweala, Tổng giám đốc WTO cho biết.

Thương mại hàng hóa đã biến động mạnh trong những năm gần đây để ứng phó với đại dịch Covid-19, việc dỡ bỏ các hạn chế liên quan sau đó và cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.

Thương mại hàng hóa thế giới đã tăng mạnh vào các năm 2021 và 2022 khi các hộ gia đình bị phong tỏa đẩy mạnh mua sắm trực tuyến. Tuy nhiên, dữ liệu cho thấy năm 2023 mua sắm trực tuyến đã chứng kiến mức giảm 1,1%. Ngược lại, thương mại dịch vụ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ ổn định sau thời kỳ suy giảm nghiêm trọng bởi Covid-19.

WTO hiện dự kiến khối lượng thương mại hàng hóa sẽ tăng 2,7% trong năm nay, sau khi dự báo mức tăng 2,6% vào tháng 4. Khi lạm phát trên toàn cầu giảm bớt, sức mua của các hộ gia đình sẽ phục hồi, trong khi chi phí vay thấp hơn dự kiến sẽ khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư.

WTO tiếp tục dự báo kinh tế toàn cầu sẽ tăng trưởng 2,7% trong cả năm 2024. Tuy nhiên, tổ chức này lại tỏ ra bi quan hơn trong năm 2025, thể hiện qua việc giảm dự báo từ 3,3% xuống còn 3%. WTO cho biết sự phục hồi của thương mại thế giới có thể nhanh hơn dự kiến nếu việc cắt giảm lãi suất của các ngân hàng trung ương mang lại động lực lớn hơn cho hoạt động kinh tế.

“Nếu các chính sách tiền tệ không đồng bộ, sẽ khiến tỷ giá biến động khó lường, không tốt cho thương mại quốc tế,” Ralph Ossa, Kinh tế trưởng của WTO cho biết.

Mặc dù dòng chảy thương mại đã phục hồi trong nửa đầu năm nay, nhưng sự phục hồi này cũng dễ bị tổn thương bởi những thay đổi trong chính sách của chính phủ các quốc gia hàng đầu. Trong thập kỷ qua, các nước trên thế giới đã trở nên hoài nghi hơn về lợi ích của thương mại quốc tế, với việc thuế quan và các rào cản khác gia tăng.

Tuần trước, Liên minh Châu Âu đã quyết định áp thuế đối với ô tô điện sản xuất tại Trung Quốc, trong khi ứng cử viên Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đề xuất tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và các quốc gia khác.

“Sự bất ổn trong chính sách thương mại sẽ tác động tiêu cực đến dòng chảy thương mại quốc tế,” Ossa nói và nhấn mạnh nếu các bên tham gia thị trường không tin rằng thuế quan sẽ duy trì ở mức thấp, điều đó sẽ ảnh hưởng đến lựa chọn của họ.

Thương mại quốc tế sẽ cải thiện nhưng tiềm tàng nhiều bất ổn có thể ảnh hưởng tới những quốc gia như Việt Nam (Ảnh: WEF)

Thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã tăng trưởng chậm hơn so với thương mại của họ với các quốc gia khác kể từ năm 2022. WTO cho biết trong cùng thời gian đó, xuất khẩu của Trung Quốc sang Việt Nam và Mexico đã tăng mạnh, đồng thời nhập khẩu từ các quốc gia này vào Mỹ cũng gia tăng.

Việt Nam sẽ chịu tác động ra sao?

Lập luận của WTO cho thấy Việt Nam đang trở thành một điểm trung chuyển hoặc thay thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ và các quốc gia phương Tây gia tăng thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc. Như nhiều chuyên gia quốc tế đã nhận định, Việt Nam thuộc nhóm nước hưởng lợi từ những căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc khiến chuỗi cung ứng thay đổi.

Khi các chuỗi cung ứng toàn cầu có xu hướng chuyển dịch để tránh phụ thuộc quá mức vào một quốc gia như Trung Quốc, Việt Nam có thể tiếp tục thu hút các nhà đầu tư và các công ty tìm kiếm giải pháp thay thế. Điều này có thể tạo ra cơ hội lớn cho Việt Nam mở rộng thương mại với nhiều thị trường khác như Mỹ, EU và các nước ASEAN.

Đây rõ ràng là cơ hội lớn cho quốc gia đang muốn nâng cao giá trị nền kinh tế như Việt Nam có thể đẩy mạnh khả năng sản xuất nội địa và xuất khẩu nhiều mặt hàng cao cấp hơn, đặc biệt là trong các lĩnh vực điện tử, may mặc, và sản phẩm công nghệ cao. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc rất nhiều vào tốc độ cải cách thủ tục hành chính và nỗ lực xây dựng mạng lưới doanh nghiệp trong nước đáng tin cậy.

Song song với những cơ hội, dòng chảy thương mại quốc tế mới cũng đặt ra nhiều thách thức cho các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Rõ ràng nhất là nguy cơ từ các chính sách bảo hộ thương mại.

Nếu xu hướng tăng thuế và các rào cản thương mại tiếp tục gia tăng, như Canada gần đây phát đi tín hiệu cảnh báo ngành thép Việt Nam, thì Việt Nam có thể đối mặt thêm áp lực thuế quan từ các đối tác lớn như Mỹ và EU. Cũng bởi phụ thuộc quá lớn vào xuất khẩu, điều này có nguy cơ gây áp lực lên nền kinh tế nếu thương mại quốc tế suy giảm.

Nguồn: Thương mại quốc tế tích cực: Những tác động đến Việt Nam