Bằng sáng chế hết hạn: Cơ hội và rủi ro cho doanh nghiệp

Bằng sáng chế hết hạn là động lực thúc đẩy doanh nghiệp phát triển hoạt động R&D (Ảnh minh họa)

Khi một bằng sáng chế hết hạn, bất kỳ công ty nào cũng có thể sử dụng công nghệ đó mà không phải trả phí cấp phép. Điều này mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp mới sản xuất sản phẩm dựa trên công nghệ đã được cấp bằng sáng chế trước đó với chi phí thấp hơn.

Đồng thời, các doanh nghiệp hiện tại có thể mở rộng danh mục sản phẩm mà không phải lo vi phạm sở hữu trí tuệ. Các công ty có thể cải tiến công nghệ từ bằng sáng chế đã hết hạn để tạo ra phiên bản tối ưu hơn.

Đổi mới sản phẩm dựa trên công nghệ cũ có thể giúp doanh nghiệp cạnh tranh với những đơn vị tiên phong. Các ngành như dược phẩm, công nghệ và sản xuất thường được hưởng lợi khi các bằng sáng chế quan trọng hết hạn. Chẳng hạn như sự phát triển mạnh mẽ của thuốc generic sau khi các bằng sáng chế thuốc gốc hết hạn giúp giảm giá thuốc và tăng khả năng tiếp cận cho người tiêu dùng.

Tuy nhiên, khi bằng sáng chế hết hạn, doanh nghiệp cũng đối mặt với nhiều rủi ro. Một trong những thách thức lớn nhất là mất lợi thế độc quyền, khi đối thủ cạnh tranh có thể sao chép công nghệ và đưa ra các sản phẩm tương tự.

Giá sản phẩm có thể giảm do cạnh tranh gia tăng, ảnh hưởng đến doanh thu của công ty sáng tạo ban đầu. Ngoài ra, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra sáng chế mới nhằm duy trì lợi thế cạnh tranh.

Nếu không thể phát triển công nghệ mới, doanh nghiệp có thể mất thị phần vào tay các đối thủ sử dụng công nghệ cũ với giá thành rẻ hơn. Một số doanh nghiệp cố gắng đăng ký bằng sáng chế mới dựa trên công nghệ cũ, nhưng điều này có thể dẫn đến tranh chấp pháp lý, do ranh giới giữa cải tiến và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ có thể rất mong manh.

Tại Việt Nam, thời hạn bảo hộ sở hữu trí tuệ phụ thuộc vào loại hình đăng ký. Bằng sáng chế được bảo hộ trong 20 năm, trong khi giải pháp hữu ích chỉ có 10 năm bảo hộ, cả hai đều không được gia hạn. Kiểu dáng công nghiệp có thời hạn bảo hộ 5 năm, nhưng có thể gia hạn tối đa hai lần, nâng tổng thời gian bảo hộ lên 15 năm. Nhãn hiệu có thời hạn bảo hộ 10 năm, nhưng có thể gia hạn liên tục mà không giới hạn số lần. Quyền tác giả được bảo hộ suốt đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời, hoặc 50 năm kể từ ngày công bố đối với các tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, sân khấu, bản ghi âm, ghi hình. Trong khi đó, tên thương mại và bí mật kinh doanh có thể được bảo hộ vô thời hạn miễn là doanh nghiệp vẫn hoạt động và sử dụng hợp pháp. Doanh nghiệp cần hiểu rõ thời hạn bảo hộ để có chiến lược sở hữu trí tuệ phù hợp, tránh mất lợi thế cạnh tranh khi quyền bảo hộ hết hạn.

Để ứng phó với những thách thức này, doanh nghiệp cần có chiến lược phù hợp. Một trong những cách quan trọng là liên tục cải tiến sản phẩm và đăng ký các bằng sáng chế bổ sung để kéo dài vòng đời của công nghệ. Khi mất độc quyền sáng chế, một thương hiệu mạnh có thể giúp doanh nghiệp duy trì lòng trung thành của khách hàng.

Nhìn vào mặt tích cực, việc giới hạn thời gian bảo hộ của bằng độc quyền sáng chế không chỉ là một quy định pháp lý mà còn đóng vai trò như một động lực quan trọng thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và sự phát triển không ngừng của doanh nghiệp. Khi thời hạn bảo hộ kết thúc, các công ty buộc phải đổi mới để duy trì lợi thế cạnh tranh, thay vì chỉ dựa vào công nghệ cũ đã được bảo hộ trước đó. Điều này tạo ra một môi trường kinh doanh sôi động, nơi mà các doanh nghiệp không ngừng nghiên cứu, cải tiến và sáng tạo để mang đến những sản phẩm và dịch vụ có giá trị cao hơn.

Đồng thời, rủi ro mất lợi thế độc quyền khi bằng sáng chế hết hạn cũng trở thành yếu tố kích thích doanh nghiệp đầu tư mạnh hơn vào nghiên cứu và phát triển (R&D), nhằm tạo ra những sáng chế mới với tính ứng dụng cao hơn. Nhờ vậy, thị trường không bị đình trệ mà liên tục đổi mới, mang lại nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng và thúc đẩy sự tiến bộ chung của toàn ngành.

Có thể thấy, dù các công nghệ sản xuất smartphone phần lớn có sự tương đồng với nhau, Apple vẫn duy trì vị thế nhờ thương hiệu mạnh và hệ sinh thái riêng biệt. Ngoài ra, nếu không thể duy trì lợi thế cạnh tranh trực tiếp, doanh nghiệp có thể tập trung vào cấp phép công nghệ cho các đối tác, tạo ra nguồn thu mới từ sở hữu trí tuệ.

Bằng sáng chế hết hạn là một bước ngoặt quan trọng đối với doanh nghiệp. Trong khi một số công ty có thể mất đi lợi thế độc quyền, những công ty khác có thể tận dụng cơ hội để đổi mới và mở rộng thị trường. Chiến lược phù hợp sẽ quyết định doanh nghiệp có thể duy trì vị thế hay bị tụt lại trong cuộc đua công nghệ.

Nguồn: Bằng sáng chế hết hạn: Cơ hội và rủi ro cho doanh nghiệp