"Việt Nam có thể là trung tâm sản xuất điện tử của châu Á"

Đó là nhận định của ông Darren Seah, giám đốc khối đầu tư và chuyển đổi công nghiệp của Công ty Constellar Exhibitions, đơn vị tổ chức Triển lãm chuyển đổi công nghiệp châu Á - Thái Bình Dương (ITAP) 2023 - phối hợp với Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam (VEIA) ngày 10-5.

Theo ông Darren Seah, Việt Nam hoàn toàn đặt mình vào vị thế là trung tâm sản xuất điện tử không chỉ của Đông Nam Á mà của cả châu Á. Lý do là hiện nay Việt Nam đang hội tụ nhiều yếu tố, khi có nhiều tập đoàn công nghệ lớn đầu tư và hình thành được mạng lưới doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ ngành điện tử tham gia ngày càng sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy nhiên, ông cho rằng điều quan trọng nhất với doanh nghiệp Việt Nam là cần kiểm soát về chất lượng sản phẩm, tăng cường kết nối và hỗ trợ từ các đối tác để nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm.

Trong bối cảnh thúc đẩy sản xuất xanh và phát triển bền vững, ông Darren Seah nhấn mạnh các doanh nghiệp điện tử Việt Nam cần xác định rõ mục tiêu thực hiện. Bởi sản xuất xanh là yêu cầu giảm phát thải khí CO₂, nên sẽ yêu cầu doanh nghiệp phải đầu tư, mở rộng sản xuất, hướng đến tiêu chuẩn xanh, bền vững.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương, ủy viên ban chấp hành Hiệp hội VEIA, cũng cho rằng hiện có nhiều hãng điện tử lớn đang chuyển dịch từ Trung Quốc sang Việt Nam tìm kiếm nhà cung cấp.

Như việc đối tác của Apple có nhà máy sản xuất linh kiện tại Việt Nam, đã đặt hàng sản xuất các sản phẩm cao cấp hơn như máy tính bảng, máy tính để bàn… thay vì chỉ sản xuất tai nghe như trước đây. Hoặc trong lĩnh vực sản xuất chip, một số ông lớn sản xuất chip trong chuỗi cung ứng của Apple cũng đang xem xét đặt nhà máy tại Việt Nam.

"Đây là cơ hội nhưng con đường còn dài để doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng tân tiến trên thế giới" - bà Hương nói và cho rằng những vấn đề đặt ra đó là chính sách chưa theo kịp thực tế, như quy định xuất, nhập hàng; kê khai thuế, sắp tới là những kê khai sản xuất xanh.

Thêm vào đó là những hạn chế về nguồn nhân lực chưa theo kịp sự phát triển ngành điện tử. Đặc biệt trong việc tiếp thu và chuyển giao công nghệ. Những vấn đề đặt ra như an ninh phi truyền thống, biến đổi khí hậu, khai thác tài nguyên… cùng những yêu cầu nghiêm ngặt cho doanh nghiệp phải cam kết chịu trách nhiệm về sản phẩm cuối cùng đến tay người tiêu dùng sẽ là thách thức không nhỏ.

Ngành công nghiệp điện tử phát triển mất cân đối?

Theo đánh giá, đến nay ngành công nghiệp điện tử Việt Nam phát triển mất cân đối, chủ yếu dựa vào mảng sản xuất điện thoại chiếm tới 70%. Mặc dù có vai trò là ngành sản xuất dẫn đầu, với tổng kim ngạch năm 2022 chiếm 114 tỉ USD, đứng đầu ngành công nghiệp chế tạo, chiếm 30% tổng kim ngạch cả nước, góp phần giúp Việt Nam duy trì xuất siêu.

Tuy nhiên, thị phần xuất khẩu, chủ yếu xuất khẩu linh kiện điện thoại là của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, và Trung Quốc và Mỹ là hai thị trường lớn. Việc nhập khẩu cũng "mất cân đối hơn" khi có tới 88% linh kiện điện thoại được nhập từ thị trường Trung Quốc.

Trong khi đó, quy mô doanh nghiệp điện tử của Việt Nam chủ yếu là vừa và nhỏ, đặt ra thách thức cho ngành. Doanh nghiệp phải đối diện với biên lợi nhuận giảm và đà phục hồi kinh tế chậm lại, trong khi thói quen và hành vi tiêu dùng thay đổi.