Nghệ thuật thứ 8 của Người Hà Nội xưa
![]() |
Hình ảnh phố cổ Hà Nội xưa - Ảnh tư liệu |
Bố mẹ tôi đều quê ở Hà Nội. Hầu như cả đời các cụ sống ở Hà Nội. Theo gia phả để lại thì ông bà, cụ kỵ của bố mẹ tôi cũng ở Hà Nội. Tương tự như vậy, ông bà, cụ kỵ bên vợ tôi cũng sinh thành và lập nghiệp ở Thăng Long. Không kể khoảng thời gian chiến tranh xa cách hoặc các dịp học hành công tác phải xa Hà Nội dăm năm, còn lại, đa phần thời gian tôi sống trong lòng Hà Nội quê tôi.
Về lý lịch, tôi là người Hà Nội. Gia đình tôi là gia đình Hà Nội. Còn hiểu biết về văn hóa Hà Nội thì có nhiều người tuy không sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, thậm chí có cả những người nước ngoài chưa từng có dịp được sống lâu ở Hà Nội, nhưng kiến thức về Hà Nội thì mấy ai sánh bằng.
Tôi liều viết về chuyện ăn, chuyện uống của người Hà Nội vì cứ chủ quan nghĩ rằng đã là người Hà Nội thì thế nào cũng viết được. Cầm bút lên mới thấy bí. Ngay định nghĩa thế nào là người Hà Nội cũng đã bí rồi. Đâu cứ phải sống lâu ở Hà Nội hay tổ tiên gốc gác nhiều đời ở Hà Nội thì mới là người Hà Nội!
![]() |
Xôi xéo xưa - Ảnh tư liệu |
Ngày nay, người Hà Nội nói đủ loại giọng đổ về từ khắp mọi miền. Họ là những người Hà Nội mới, dân mới nhập cư; cũng như cụ kỵ tôi từ đời tằng tổ là lớp người di cư đến sống ở Thăng Long từ mấy trăm năm trước. Các cụ cũng chính là lớp dân "Hà Nội mới" của cái thời ấy. Trải qua nhiều thế hệ, con cái những người Hà Nội mới và chính bản thân họ cũng tự Hà Nội hóa, hoặc gắng Hà Nội hóa để trở thành cư dân của đất kinh kỳ, của thủ đô ngàn năm văn hiến. Họ học hỏi, hòa đồng với người Hà Nội gốc và đóng góp thêm vào những nét văn hóa mới mà trước đó chưa từng có ở Hà Nội.
Đã là quy luật muôn đời của mọi đô thị, mọi thủ đô trên thế giới, thủ đô luôn là nơi hội tụ, ngưng đọng, kết tinh và phát tán của các luồng văn hóa, các trào lưu văn hóa, trong đó có văn hóa ăn uống.
Ăn uống là một mặt rất quan trọng của văn hóa. Tìm ra cái bản sắc của văn hóa ăn uống Việt Nam - Hà Nội và đi sâu hơn nữa, bản sắc trong sự ăn uống của người Hà Nội để rồi từ đó mà gìn giữ, phát huy và phát triển nền văn hóa ăn uống của Hà Nội là điều không kém hệ trọng để xây dựng một nền văn hóa Hà Nội mới.
Để tìm cách tiếp cận được với văn hóa ăn uống của Hà Nội, Việt Nam, tôi xin viết ra những gì mà một người ở lứa tuổi như tôi được sống ở Hà Nội biết được mình đã uống gì, ăn gì; gia đình những người quanh mình ở các lứa tuổi, các thế hệ đã ăn uống ra sao; may ra có chút lợi ích gì chăng cho công cuộc tìm hiểu và bảo tồn văn hóa ăn uống của người Hà Nội chúng ta.
![]() |
Phở gánh - Ảnh tư liệu |
Suy cho cùng, ăn uống cũng là một nghệ thuật. Nói đến nghệ thuật, xưa nay người ta thường nêu bảy thứ nghệ thuật, gồm có: âm nhạc, kịch, múa, kiến trúc, vẽ nặn, nhiếp ảnh và nghệ thuật thứ bảy là điện ảnh. Hình như trước đây, chưa mấy ai chú ý đến ăn uống. Trên thế giới có nhiều dân tộc rất coi trọng sự ăn, sự uống cũng như sự mặc, sự ở, là những thứ rất thiết yếu đến đời sống con người. Liệu có thể xếp ăn uống hay nói một cách văn hoa, nghệ thuật ẩm thực là "nghệ thuật thứ tám" được chăng?
Hình như xưa nay chuyện ăn, chuyện uống ở ta có phần nào bị xem nhẹ. Người ta nói miếng ăn là miếng nhục, kẻ sĩ thì coi chuyện ăn, chuyện uống là chuyện tầm thường. (Nhưng cũng có lúc phải thừa nhận là dĩ thực vi tiên, có thực mới vực được đạo.) Trên thực tế, chính Nho gia, kẻ sĩ lại là những người rất cầu kỳ trong chuyện ăn uống. Tầng lớp kẻ sĩ ở Hà Nội xưa đã góp phần tích cực để Hà Nội hóa các kiểu ăn uống dân gian và sáng tạo ra những lối ăn uống riêng của Hà Nội.
Sau này, cùng với việc đô hộ gần một trăm năm của người Pháp, những ảnh hưởng của các nhà truyền đạo phương Tây, của một số tôn giáo, của các luồng di cư Bắc Nam, Đông Tây xuôi ngược, của chiến tranh triền miên..., lối ăn uống của người Hà Nội cũng đã có nhiều biến đổi. Cùng với những đồ ăn thức uống truyền thống, người Hà Nội đã làm quen dần với những đồ ăn thức uống phương Tây, đồ ăn thức uống Trung Quốc...; không những chỉ học hỏi mà còn đồng hóa, tạo thành những kiểu ăn uống riêng của người Hà Nội.
![]() |
Hà Nội xưa - Nghệ sỹ nhiếp ảnh Lê Vượng |
Từ sau Cách mạng Tháng Tám 1945 và nhất là sau năm 1954, với công cuộc xây dựng Xã hội chủ nghĩa và làn sóng giao lưu văn hóa ngày càng mạnh mẽ theo các chiều hướng khác nhau, nhiều kiểu ăn uống từ các vùng miền trong nước, từ các nước khác bằng nhiều con đường du nhập vào Hà Nội đã làm cho nghệ thuật ăn uống của người Hà Nội ngày càng phong phú hơn.
Để hiểu được phần nào về đồ ăn thức uống và lối ăn uống của người Hà Nội từ đầu thế kỷ 20 cho đến nay, tôi đã tìm gặp các cụ cao niên ở Hà Nội để xin nghe kể về cái sự ăn, sự uống đơn giản cũng như cầu kỳ, chuyện đời thường mà các cụ đã từng trải trong cuộc đời mình. Thêm vào đó là tự nghiệm của chính tôi: một người sinh ra và lớn lên trong thế kỷ 20 đầy biến động.
Chuyện ăn, chuyện uống nghe được từ các cụ không nhiều. Do các cụ tuổi đã cao, mà ít cụ tự cho rằng trí óc của người cao niên vẫn còn minh mẫn. Chuyện nọ xọ sang chuyện kia. Từ chuyện ăn uống lại sang chuyện đời. Thế mới thấy cái ăn, cái uống của người Hà Nội xưa nay nó cũng thăng trầm làm sao, thi vị biết bao!
Tin liên quan
ATP 250: Hai tay vợt trẻ làm nên lịch sử 17/02/2025 15:44
Cùng chuyên mục

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 18/2/2025: Tuổi Dần kinh doanh vượng phát
Đời sống 17/02/2025 18:00

Sôi động Ngày hội văn hóa, ẩm thực dân tộc Mường ở Thạch Thất
Đời sống 17/02/2025 11:07

Dân mạng phát sốt trước bức thư tay của NSND Tự Long dành cho vợ kém 12 tuổi
Đời sống 16/02/2025 20:01

Vợ Messi phủ nhận mang bầu lần thứ tư
Đời sống 16/02/2025 19:55

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 17/2/2025: Tuổi Ngọ công việc hiệu quả
Đời sống 16/02/2025 19:49

Hoa hậu Thùy Tiên truyền cảm hứng làm thiện nguyện
Đời sống 15/02/2025 19:50
Các tin khác

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 16/2/2025: Tuổi Thân mối quan hệ tốt đẹp
Đời sống 15/02/2025 18:04

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 15/2/2025: Tuổi Sửu tiền thưởng bất ngờ
Đời sống 14/02/2025 18:00

Hoa vĩnh cửu và Baby three lên ngôi ngày Valentine 2025
Đời sống 14/02/2025 11:00

Phim điện ảnh Việt bao giờ ra khỏi vùng trũng?
Đời sống 14/02/2025 09:51

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 14/2/2025: Tuổi Tỵ chi tiêu cẩn thận
Đời sống 13/02/2025 18:00

Cầu thủ Việt kiều đắt giá gấp 17 lần Nguyễn Xuân Son là ai?
Đời sống 13/02/2025 16:27

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 13/2/2025: Tuổi Mùi tài chính nhiều may mắn
Đời sống 12/02/2025 18:00

Ca sĩ Chi Dân hiện ra sao sau khi bị bắt vì ma túy?
Đời sống 12/02/2025 14:52

Arsenal đối mặt nguy cơ chưa từng có
Đời sống 12/02/2025 14:48

Dấu hiệu bứt phá của du lịch Việt Nam
Đời sống 12/02/2025 10:00

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 12/2/2025: Tuổi Hợi làm việc hiệu quả
Đời sống 11/02/2025 18:00

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 11/2/2025: Tuổi Mão tình duyên bền chặt
Đời sống 10/02/2025 18:18

Hoa hậu Mai Phương Thúy liên tục gặp vấn đề về sức khỏe
Đời sống 10/02/2025 10:27

Tiền vệ Việt kiều Nga chờ ngày khoác áo U22 Việt Nam
Đời sống 10/02/2025 10:17

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 10/2/2025: Tuổi Thìn tài lộc may mắn
Đời sống 09/02/2025 21:22

Plymouth Argyle vs Liverpool: Chiến thắng nghiêng về Lữ đoàn đỏ
Văn hóa - Thể thao 09/02/2025 09:07

"Nụ hôn bạc tỷ" của Thu Trang cán mốc 100 tỷ đồng
Đời sống 09/02/2025 07:00

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 9/2/2025: Tuổi Ngọ xoay chuyển tài chính
Đời sống 08/02/2025 21:57

Nỗ lực gỡ thẻ vàng thủy sản và khai thác nghề cá có trách nhiệm tại các vùng biển.
Video 11/02/2025 16:16

WORLDBANK DỰ BÁO KINH TẾ VIỆT NAM NĂM 2024 VÀ NĂM 2025 | NHỊP ĐẬP THỊ TRƯỜNG #62
Video 24/05/2024 15:33

Tọa đàm “Xúc tiến thương mại: Khơi thông đầu ra cho sản phẩm OCOP”
Video 20/11/2023 17:25

Trao yêu thương cho em
Video 10/10/2022 14:03

Kon Tum giải cứu nạn nhân bị lừa bán sang Campuchia
Video 10/10/2022 13:58